Czym jest błąd logiczny?

Błąd logiczny to błąd w myśli, argumentacji, lub logiki do błędnego wniosku lub wyciągnąłeś fałszywe wnioski. Można to porównać do przesadnych lub sprzecznych wniosków, do których dojdziesz, odtwarzając Twoje myśli.

Błąd logiczny to dziedzina o której możemy mówić poruszając szeroko rozumiane błędy logiczne, sofizmat, czy paralogizm.

Zaufali mi najlepsi:

Innymi słowy, możemy manipulować słowami celowo, aby wywrzeć na kimś wpływ, lub zupełnie nieświadomie. Oto jak:

Podstawowe definicje

Błąd logiczny definicja

Błąd logiczny: przy szerokim rozumieniu logiki: wszelkie nieprawidłowości i wady w zdobywaniu, formułowaniu, uznawaniu i przekazywaniu poznania, czyli niezgodności z zasadami logik, teorii rozumowań, metodologii nauk, epistemologii oraz semiotyki, zw. też błędami poznawania; w sensie ścisłym: ukryte naruszenia reguł poprawnego rozumowania (rodzaj błędów poznawania). źródło

Mówiąc w jednym zdaniu, w logice niewłaściwa metoda rozumowania. Błędy logiczne możemy podzielić na paralogizmy (nieświadome błędy logiczne) oraz sofizmaty (świadome błędy wprowadzane w celu wywarcia pozaracjonalnego wpływu na słuchacza).

Paralogizm definicja

Paralogizm (z gr. paralogismós od parálogos 'niespodziewany, nierozsądny’ od para- 'obok’ i logos 'mowa, słowo, wypowiedź’) to błędne rozumowanie prowadzące do fałszywego wniosku. Jest to wnioskowanie niepoprawne, w którym błąd popełniono nieświadomie albo bez zamiaru wprowadzenia kogoś w błąd. Termin ten odnosi się przede wszystkim do błędnych sylogizmów. Od paralogizmu odróżnia się sofizmat, błąd rozumowania popełniony świadomie. źródło

REKLAMA

Koniecznie zobacz NAJLEPSZE szkolenie z Facebooka na rynku

Link do kursu: szkolenie Facebook Ads

Koniec reklamy.

Sofizmat definicja

Sofizmat (z gr. σόφισμα sóphisma – wybieg, wykręt), czyli sztuka „wykręcania kota ogonem”, jest to nazwa funkcjonująca w co najmniej trzech znaczeniach:

• zwodniczy „dowód” matematyczny, pozornie poprawny, lecz faktycznie błędny, zawierający rozmyślnie wprowadzony błąd logiczny, trudny do wykrycia na pierwszy rzut oka;
• wypowiedź lub sformułowanie, w którym świadomie został ukryty błąd rozumowania nadający pozory prawdy fałszywym twierdzeniom;
• wszelka próba dowiedzenia swoich racji, bez względu na poprawność logiczną przedstawionej argumentacji.

Sposobem walki z sofizmatami jest unikanie niedomówień i wieloznaczności, przez stosowanie definicji wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

Definicje ułatwiają ustalenie znaczeń spornych terminów, występujących w dyskusji. Uogólniając, wszelkie narzędzia, jakie proponuje logika, po których zastosowaniu wypowiedź staje się jasna, również pomagają w unikaniu sofizmatów.

Sofizmat odróżnić należy od paralogizmu, błędnego rozumowania czy wnioskowania obarczonego nieświadomym błędem logicznym. źródło

To błąd w rozumowaniu (a nie w faktach), gdy założenie nie wspiera wniosku, które chce udowodnić. Ergo, jest to błąd logiczny, sztuczka logiczna lub językowa, która służy temu, by jakieś twierdzenie lub oświadczenie zostało uznane za coś, czym w istocie nie jest.

Interesujące przykłady:

Sofizmaty, Metamodel, Model Miltona, Paralogizmy, Błędy Logiczne,czyli logika zwyciężania sporów. Przykłady, opisy.

Źródła z których częsciowo korzystałem w komentarzach na końcu wpisu.

Akcentowanie

Akcentowanie – znaczenie stwierdzenia może się zmieniać w zależności od tego, na które słowa zostanie położony nacisk. Może dodać implikacje w zdaniu. W druku zdania akcentuje się za pomocą kursywy. Używany m.in. do wynajdywania luk w zakazach – akcentując to, czego nie wolno, sugeruje się, że inne rzeczy są dopuszczalne. Pomaga przekonać do działań, które spotykają się z niechęcią – przedstawia proponowane działania jako bardziej dopuszczalne.

• akcent = zmiana znaczenia / dodatkowe znaczenia
• cytując wypowiedzi przeciwników – można położyć nacisk na to, na co kłaść go nie zamierzali

Przykłady:

• zjedz swoją kanapkę – bez akcentowania to polecenie lub propozycja
• zjedz swoją kanapkę – konkretna rzecz, którą musisz zjeść, nie np. krzesło
• zjedz swoją kanapkę – nie kanapkę kolegi, który stoi obok
• zjedz swoją kanapkę – zamiast wyrzucić lub nie jeść
• tata powiedział, żebyśmy nie strzelali z procy do ptaków – ale nie ma nic złego w rzucaniu ręką
• Władimir Putin zobowiązał się nie bombardować daleko położonych wiosek od bazy A – ale wioska X nie jest aż tak daleko [albo: i właśnie dlatego użył innej broni]

Amfibolia

Amfibolia – sofizmat wieloznaczności, całe znaczenie stwierdzenia może być odczytane na więcej niż jeden sposób z winy zastosowanej składni, niewłaściwie użytego zaimka [np. on/ona] lub jego braku.

• Krzysiek ma świetny samochód, ale ma on problemy z prowadzeniem– on? Krzysiek czy samochód? Samochód się źle prowadzi, czy Krzysiek ma słabe umiejętności?

Zastosowanie lub pominięcie słowa „który”:

• opisałem szczegółowo uszkodzenia mojego kręgosłupa, dołączam go do listu – co dołącza? opis czy kręgosłup?

Zdanie można odczytać na wiele sposobów m.in. przez: źle postawiony przecinek lub niedostatek przecinków

• słyszałem dzwony z katedry na spacerze alejkami – kto spacerował? dzwony?

Sofizmat używany często przez wróżbitów – gdy wydarzenia już nastąpią, zawsze będzie się mógł odwołać do znaczenia, które zostało spełnione

Cecha sofizmatu: rzeczowniki mogące pełnić rolę czasowników, niejasność co jest podmiotem a co orzeczeniem, stosowanie zaimków [np. horoskopy]

Błędy w argumentacji, Argumentum ad…

Klasę błędów popełnianych (świadomie lub nie) w trakcie procesu dyskusji, mając na celu przekonanie do swej racji, nazywa się błędami w argumentacji. Podzielić je można tak jak wcześniej powiedziałem na popełniane świadomie, czyli na sofizmaty i na popełniane nieświadomie, będące wynikiem niestaranności w formułowaniu myśli lub niewiedzy. Kilka przykładów argumentacji nierzeczowych:

Argumentum ad antiquitam, Argumentum ad traditio (antiquatitam, traditionem)

Argumentum ad antiquitam – założenie, że coś [np.przekonanie, twierdzenie] jest dobre lub słuszne tylko dlatego, że jest stare. Przyzwyczajenie, automatyczna reakcja [nawyk] pozwala oszczędzić konieczność myślenia.

Wiek twierdzenia nie przekłada się na doświadczenia i jego prawdziwość [lub nieprawdziwość]- wiek =/= jakość.

Postęp = zastępowanie tego, co stare, tym, co lepsze

• tak robiliśmy zawsze i tak będziemy robić nadal 
• robimy nasze meble w najlepszy sposób, tak jak zawsze – i zawsze mają te same wady

Argumentum ad baculum

Argumentum ad baculum – perswazja siłowa, odsuwa spór na bok, sięgając po siłę jako  metodę perswazji (werbalnie lub niewerbalnie za pomocą gestów). Druga osoba grozi, iż niespeł­nienie jej życzeń zaowocuje nieprzyjemnymi konsekwencjami [ból, cierpienie, strata].

• jeśli nie zrobisz X, obawiam się, że będę zmuszony zrobić Y
• *przystawienie pistoletu do skroni* Czy teraz masz zamiar rzucić palenie?

Logiczne argumenty nie są bardzo skuteczne przeciw ad baculum, siła [przemoc, broń, pieniądze, groźba] jest podstawowym argumentem. Używamy siły, jeżeli uważamy, że jest to w imię wyższej wartości.

Sofizmat można wykorzystać, gdy masz siłę i nie musisz bać się konsekwencji jej użycia.

Groźba nie musi być bolesna, może być np. uciążliwa.

Argumentum ad vanitatem

Argumentum ad vanitatem (łac. argument odwołujący się do próżności) – pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant wykorzystuje próżność drugiej strony w dyskusji, drogą umiejętnie dawkowanych, mniej lub bardziej zasadnych, pochlebstw, celem uzyskania akceptacji wygłaszanego poglądu.

W dyskusji padają zwroty typu:

„nie ulega wątpliwości pańska głęboka i wszechstronna znajomość problemu…”, „pan jako ekspert w tej dziedzinie, doskonale wie, że…”, „jako człowiek inteligentny na pewno pan rozumie, że…”, po których następuje podanie własnego poglądu i oczekiwanie, że zjednany komplementami dyskutant bez zastrzeżeń zaakceptuje nasze stanowisko.

Argumentum ad consequentiam

Argumentum ad consequentiam (łac. „argument odwołujący się do następstw”) – pozamerytoryczny sposób argumentowania przeciw proponowanemu twierdzeniu poprzez wskazanie, iż jego następstwa logiczne lub przyczynowo-skutkowe są z jakichś powodów nie do przyjęcia i z tego względu twierdzenie to należy odrzuciċ.

X musi byċ prawdą (fałszem), bo tak bardzo podobają mi się (nie podobają mi się) wnioski wypływające z X.

Argumentum ad hominem, zwany także ad personam

Argumentum ad hominem

-jeśli nie możesz zaatakować argumentu, zaatakuj osobę, która go podaje. Skłania słuchaczy do traktowania argumentów przeciwnika za mniej wiarygodne. Teza jest odrzucana ze względu na jakiś nieistotny w kontekście fakt dotyczący osoby, który w danej sytuacji nie ma żadnego znaczenia

• jesteś miłą osobą, więc ponieś siatkę z zakupami
• jesteś księdzem, więc mówienie przez ciebie o aborcji nie jest obiektywne

Zaprzeczanie:

• nie chcę wspominać o tym, jak… [ad hominem], ale musimy zadać sobie pytanie…

Sofizmat jest próbą przekonania o tym, że zarzuty wobec argumentującego mają jakiś wpływ na rozważaną kwestię.

Prawnicy często próbują zdyskredytować zeznania „ustalając charakter świadka” [za pomocą ad hominem].

Argumentum ad hominem [okolicznościowy]

– odwołanie się do specjalnych okoliczności dotyczących osoby, z którą toczymy spór, np. poglądy, wyznanie, przynależność do jakiejś organizacji, grupy itp.

• Jesteś chrześcijaninem, dlatego nie możesz…
• Żaden spośród tu obecnych nie może sprzeciwiać się X, w przeciwnym razie nie byłoby ich tutaj…

podważenie poglądów danej osoby jako reprezentujące wyłącznie jej specjalne okoliczności

• Ekspert, który prezentuje dowody przeciwko twojemu argumentowi, to ktoś z branży, a jego poglądy odzwierciedlają wyłącznie jego specjalne okoliczności, czyli interes branży

wykorzystanie sofizmatu na swoją korzyść: stosuj okoliczności na tyle szerokie. by doty­czyły dużych grup słuchaczy („Wy, jako członkowie klubu X docenicie…”)

Polityk może budować swój elektorat działaniem dla dobra grup, których dotyczą specjalne  okoliczności np. emeryci, mniejszości itp.

Argumentum ad hominem [tu quoque – „ty też”]

– teza jest odrzucona ze względu na rzekomą niekonsekwencję rozmówcy w ich wcześniejszej wypowiedzi albo działaniach, które nie są istotne w danym kontekście. Zarzucenie, że przeciwnik sam jest winny tego, o czym mówi. Zmiana tematu z twier­dzenia wysuniętego przez przeciwnika na takie, które jest wy­mierzone przeciw niemu.

• Dlaczego mamy słuchać tego, jak X rozwodzi się na temat korzyści z budowy nowego parkingu, skoro w ze­szłym roku był gorącym przeciwnikiem tego pomysłu?

Tu quoque jest błędem logicznym, bo nie odnosi się do omawianego tematu. Wprowadzany jest nowy temat – opinia na temat kogoś, kto jest zaangażowany w sprawę.

Sofizmat tu quoque można zacząć słowami:

• Niech szanowni koledzy pozwolą, że przypomnę… [X zrobił to samo wcześniej, gorzej i właśnie dlatego jego złośliwe oskarżenia można odrzucić]

Ze względu na niekonsekwencję rozmówcy X we wcześniejszej wypowiedzi albo działaniach, to co mówi X jest nieprawdziwe – więc się myli.

Każdy jest od czasu do czasu niekonsekwentny, niewiele osób ma nieskazitelną przeszłość.

Możesz argumentować, że każdy, kto zmienił zdanie, udowodnił, że przynajmniej czasami się myli i że to właśnie teraz równie dobrze może występować taka okolicz­ność.

Argumentum ad misericordiam

Argumentum ad misericordiam – dla poparcia konkretnej sprawy odwołujemy się do litości, miłosierdzia, smutku, cierpienia, żalu zamiast do logicznej dyskusji.

Wywołanie stanu litości jest dla argumentu [prawda/fałsz] bez znaczenia.

Litość wpływa na nasze działania i osąd [czy twierdzenie jest prawdziwe / fałszywe]

• proszę mi nie wstawiać jedynki do indeksu, bo bez stypendium moja rodzina będzie głodować

ad misericordiam – pojawia się w argumentach, w których fakty pociągają za sobą konsekwencje

Argumentum ad verecundiam

Argumentum ad verecundiam – odwołanie się do autorytetu i wywołanie tym samym uczucia skrępowania, poniżenia, zawstydzenia i nieśmiałości. Sofizmatem jest założenie, że ekspert w jednej dziedzinie może poprzeć argument z innej [fałszywy autorytet].

• Setki wiodących naukowców odrzucają koncepcję ewolucji
• X jest profesorem, więc wie co mówi
• Produkt X – dla największych gwiazd sportu
• Założenie: jeśli autorytet [wiedza, doświadczenie, umiejętności]w dziedzinie X wypowiada się na temat dziedziny X, Y, Z, to musi mieć rację

Sofizmat autorytetu można użyć wtedy gdy:

• źródło zostaje dokładnie wskazane
• nie dotyczy go konflikt interesów
• jest autorytetem w dziedzinie
• wśród autorytetów w danej dziedzinie panuje zgodność

Ludzie mają wielki opór przed podważaniem poglądów kogoś, kto wydaje się mieć o wiele wyższe kwalifikacje, doświadczenie niż zwykli ludzie.

Uzasadniając własną (wątpliwą) przesłankę wskazuje się na jakąś osobę, grupę osób, publikację wg. której przesłanka ta jest prawdziwa.

W świecie reklamy gwiazdy i autorytety, zniżają się do poziomu zwykłych ludzi, by udzielić rady w banalnych sprawach i podzielić się swoją szeroką wiedzą np. na temat jedzenia dla kotów.

Wariant ad verecundiam polega na odwołaniu się do autorytetów w danej dziedzinie, ale niezidentyfikowanych – „wiodący naukowcy”, „najlepsi hodowcy”, „wiele instytutów” itp. ponieważ nie wiemy kim są, przyjmujemy ich autorytet i nieomylność.

Wizualny ad verecundiam – np. nazwa, slogan sponsora na ubraniach

Argumentum ad ignorantiam

Argumentum ad ignorantiam – wykorzystujemy nasz brak wiedzy na jakiś temat jako przesłankę tego, że jest dokładnie odwrotnie.

• Na pewno wiedzielibyśmy o X, gdyby to była prawda
• Oczywiście, że duchy istnieją. Zespoły badaczy poświę­ciły lata starań oraz grube miliony, starając się udowod­nić, że ich nie ma, ale nigdy im się to nie udało

Wersja pozytywna: to, co nie zostało zanegowane musi mieć miejsce
Wersja negatywna: to, co nie zostało udowodnione nie może mieć miejsca

• Opowieści o pozaziemskich formach życia to nonsens. Wiemy, że one nie istnieją, bo każda próba udowodnienia ich istnienia, całkowicie zawiodła
• Bóg istnieje, bo nikt nie dowiódł, że jest inaczej.

Argument, w którym z faktu, że nie dowiedziono jakiegoś twierdzenia, wnioskuje się o fałszywości tego twierdzenia

• X: potrafisz dowieść, że A nie istnieje?
• Y: Nie
• X: więc musisz uznać A

Ignorancja ma zapewnić poparcie dla twierdzenia, nawet jeśli nasz stan wiedzy jest niewystarczający, by określić, czy dane twierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe.

Sofizmat jest użyteczny, jeśli twoje poglądy nie są zgodne z usłyszaną opinią i chcesz przekonać innych do swoich poglądów, odwołując się do braku dowodów na to, że nie są prawdziwe.

Jeżeli istnieją dowody, odrzucasz je za pomocą kolejnych ad ignoratiam, wykazując, że nikt nigdy nie dowiódł, że te dowody są wiarygodne.

Argumentum ad lapidem

Argumentum ad lapidem – polega na całkowitym zignorowaniu argumentu i odmowie dyskutowania o jego podstawowej tezie

• To mój przyjaciel.  Nie chcę słyszeć ani jednego złego słowa na jego temat.

Nie można odrzucić argumentu lub materiału dowodowego, dlatego że  stoi w sprzeczności z panującą opinią.

Argumentum ad nauseam

Argumentum ad nauseam – polega na ciągłym powtarzaniu swoich racji, zwykle wobec przytłaczających dowodów świadczących prze­ciwko nim, po to, by zostały łatwiej zaakceptowane.

Pokonanie oporu przez zmęczenie lub wprowadzenie słuchaczy w błąd, aby myśleli, że wszystkie wątpliwości zostały już rozwiane.

• Na żądanie podania się do dymisji odpowiedziałem 9 li­stopada, stwierdzając, że nie mam  nic do dodania do mego oświadczenia z 4 czerwca. W tej chwili nie będę wypowiadał się szerzej na ten temat.

Argumentum ad novitam

Argumentum ad novitam – sofizmat polegający na myśleniu, że nowość jest czynnikiem wpływającym na słuszność.

• Te nowe wieżowce to przyszłość. Sami powinniśmy takie budować.
• Nowa ekonomia, nowe badania, najnowsze teorie, najświeższe wieści, nowe przekonania

Zarówno nowość, jak i starość (ad antiquitam) mogą być wykorzystane jako sofizmaty w celu wsparcia jakiegoś stanowiska.

Sofizmat ad novitam wprowadza nieistotny fakt w postaci wieku propo­zycji, który ma być argumentem wpływającym na jej akceptację.

To, że coś jest nowe (lub stare) nie oznacza, że jest słuszne, niezawodne, bezpieczne.

Argumentum ad populum

Argumentum ad populum – mówca zamiast prezentować istotny dla sprawy materiał, odwołuje się do popularnych przekonań, oczekiwań. Odwołuje się do tłumu, podsyca emocje, wątpliwości i uprzedzenia. Opiera swoje racje tylko na nich. Słowa obliczone są na podniesienie temperatury emocji tłumu.

• Jestem przeciwny strefom wolnego handlu, bo zamieniają się one w okolice  podejrzanych interesów, zaludnione przez „lewych” biznesmenów i spekulantów.
• Jeśli pozwolimy na zamknięcie lokalnego sklepiku,  będzie to oznaczało,  że ciężko zarobione pieniądze wypłyną ze społeczności do kieszeni bogatych biznesmenów w dro­gich samochodach. Lokalny sklepik jest częścią naszego sąsiedztwa, to przyjazne miejsce na naszej ulicy

Stosując ten sofizmat, należy używać słów-kluczy tam, gdzie ludzie uważają, że uprzedzenia są nie na miejscu, np: mniejszości narodowe = obcy / przybysze.

Argumentum ad crumenam

Argumentum ad crumenam – zakłada, że miarą słuszności są pieniądze. Ci, którzy posiadają więcej pieniędzy, mają rację częściej niż ci, którzy ich nie mają.

Pieniądze nie mają nic wspólnego ze słusznością.

• Klient ma zawsze rację
• Najdroższe piwo świata – [ale nie najlepsze…]
• Osoba, która zarabia miliony nie może się tak całkowicie mylić

Argumentum ad auditorem

Argumentum ad auditorem (łac. „argument odwołujący się do audytorium/słuchaczy”) – pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant nie zwraca się bezpośrednio do oponenta, lecz do audytorium.

Jednocześnie nie odpowiada racjonalnie na zarzuty stawiane przez rozmówcę, w sposób populistyczny odwołując się do gustów i upodobań słuchaczy.

Pozyskanie audytorium ma na celu wywarcie presji na oponencie, który nie będzie miał śmiałości przeciwstawić się opiniom grona słuchaczy.

Przykłady:

Chcąc zakwestionować zasadność teorii Darwina dyskutant zwraca się do audytorium z pytaniem: A kto z państwa pochodzi od małpy?

Chcąc uzasadnić teorię Darwina dyskutant pyta audytorium Czy ktoś z Państwa chce przeczyć badaniom setek naukowców?

Odwołanie do emocji – Argumentum ad…

Odwołanie do emocji – Argumentum ad:

• metum – odwołanie do strachu
• invidiam – zazdrości
• odium – nienawiści
• superstitionem – przesądów
• superbiam – pychy
• modum – umiaru
• sentimens superior – sentyment

Argumentum ad numeram, ad numerum

Argumentum ad numeram – niesłusznie łączy ilość osób popierających dane twierdzenie z tym, czy jest prawdziwe. Sofizmat ad numeram zakłada, że pomysły cieszące się olbrzymim poparciem mają większą szansę na bycie trafnymi.

• 50 milionów Francuzów nie może się mylić
• Wszyscy robią X, dlaczego ty nie?
• 100 tys naszych klientów na całym świecie nie może się mylić

To, czy twierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe, nie zależy od ilości zwolenników lub przeciwników. Prosta obserwacja może być błędna, niezależnie od tego, ile milionów ludzi ją potwierdzi.

Sofizmat odwołuje się do liczebności albo do liczby tych, których szanujesz [autorytetów, osób na stanowiskach].

Ad numeram jest bardzo często używany przez demagogów i mówcy przemawiających do tłumów.

Używając tego sofizmatu:
a) powinieneś wyrazić oburzenie, że słuszne poglądy podzielane przez tak wiele osób są ignorowane [+ to może być dowód na istnienie zmowy milczenia/spisku wśród elit rządzących]
b) gdy stoisz po stronie mniejszości – powołanie się na przeszłość, kiedy miałeś miałeś przewagę liczebną
c) powołanie się na inne kraje, w których znajduje się potrzebna ci większość

Aprioryzm

Aprioryzm – nadajemy pierwszeństwo założeniom i nie pozwalamy, by fakty i to, co zaobserwujemy je zmieniło. Popierając teorię X (bez dowodów), uznajemy ją za prawdziwą i odrzucamy wszystkie istotne dla sprawy fakty.

• Nie musimy robić / sprawdzać X, bo wiemy przecież, że Y
• Ponieważ w Tybecie nie ma kotów, zwierzę, które tu mamy, mające kocie uszy, koci ogon, kocie futro i kocie wąsy, jest jednoznacznym dowodem na to, że tybetańskie psy mają wrodzone zdolności aktorskie
• Lek jest skuteczny, bo pacjent wyzdrowiał. Przypadek w którym wyzdrowienie nie nastąpiło, dowodzi tylko tego, że należy przedłużyć podawanie leku.

Sofizmat może być też wykorzystany dla poparcia podjętego osądu wbrew faktom.

Jeśli słuchacze znają fakty z pierwszej ręki, to nie ma sensu odrzucać faktów jako nieprawdziwych. Musisz reinterpretować fakty i pokazać, że nie są tym, na co wyglądają, że nie obalają twojego stwierdzenia, ale wręcz działają na jego korzyść.

• Wciąż utrzymuję, że książki, które zarekomendowałem były najpopularniejsze. Oczywiście nie zaprzeczam, że były to najrzadziej wypożyczane książki w całej biblio­tece, ale biorę to za znak ich popularności. Jak wiadomo, jeśli książka jest naprawdę popularna, ludzie ją kupują albo pożyczają od znajomych, nie czekają, by pożyczyć ją z biblioteki.

Asekuracja

Asekuracja – zabezpieczenie argumentu wieloznacznościami, tak by można było później zmienić jego sens.

Słowa i frazy muszą być starannie dobrane, by można było zmienić ich definicję.

• Premier: powiedziałem, że ostatnią rzeczą, jakiej chcieliśmy na Bliskim Wschodzie, była otwarta wojna i tego się trzymam. Tym, na co się zdecydowaliśmy, są kontrolowane działania wojenne
• Powiedzia­łem tylko, że będę w domu o rozsądnej godzinie. Myślę, że w świetle tego, co robiłem, trzecia w nocy to rozsądna godzina

Sofizmat ukrywa dwa lub więcej różnych stwierdzeń jako jedno.

Efekt: przekazywana informacja jest bezużyteczna.

Kluczowy aspekt: nieuczciwość, celowe wstawianie wieloznaczności by zmylić drugą osobę, wymaga wcześniejszego zaplanowania.

Bifurkacja

Bifurkacja – [sofizmat „czerni i bieli” – ograniczonego wyboru] zaprezentowanie tylko dwóch alternatyw tam, gdzie istnieją też inne.

• x albo y – a czy b – y lub z
• Cóż, wydaje się, że mamy tylko dwa możliwe rozwiązania…
• Jeśli nie jesteś z nami, jesteś przeciwko nam
• Albo pomalujemy drzwi na zielono, albo będą się z nas śmiać i drwić.

Sofizmat prezentuje sytuację w świetle albo/albo, podczas gdy w rzeczy­wistości mamy do czynienia z całym szeregiem możliwości.

Wprowadza nieistotny materiał lub wyklucza pozostałe opcje, które mogą wpłynąć na wynik.

Ogranicz wybór do czegoś nieprzyjemnego lub uciążliwego oraz tego, co doradzasz.

Albo druga strona zrobi to, co sugerujesz, albo życie na świecie dobiegnie końca.

Brak oczekiwań

Brak oczekiwań – polega na założeniu, że wszystko, co było warte zrobienia lub powiedzenia, zostało już zrobione lub powiedziane.

• Jeśli tytoń naprawdę jest taki szkodliwy, dlaczego ludzie już dawno nie zakazali jego używania?
• Dawniej ludzie nie potrzebowali takiej długiej przerwy świątecznej, dlaczego mieliby jej potrzebować teraz?

Błędne koło w rozumowaniu: circulus in probando, circulus in demonstrando

Circulus in probando [„koło w kole, krąg w spirali”] – polega na wykorzystaniu jako dowodu faktu, którego autentyczność jest potwierdzana przez samą konkluzję, którą wspiera. Dowodzona teza jest jednocześnie zakładana jako przesłanka:

• To, że Bóg istnieje, wiemy z biblii. A Biblii możemy ufać dlatego, że jest inspirowana słowem bożym
• To, co powiedziałem, jest prawdą, bo ja nigdy nie kłamię.
• X: Czy Bóg istnieje?
  Y: Tak
  X: Skąd wiesz?
  Y: Bo tak pisze w Biblii
  X: Dlaczego myślisz, że w biblii jest napisana prawda?
  Y: Bo to słowo Boga

Błędne koło w definiowaniu polega na powtórzeniu terminu definiowanego w tym członie definicji  która ten termin ma wyjaśniać (do definicji jakiegoś terminu używany jest on sam)

Petitio principii

Petitio principii [„wyżebrywanie kwestii”] – w argumencie wykorzystuje się coś, co ma zostać ustalone dopiero w konkluzji

• Sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków, bo to słuszne, by ludzie zarabiali więcej = sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków, bo sprawiedliwość wymaga podwyższenia zarobków

Najczęściej spotykana postać sofizmatu wykorzystuje konkluzję przedstawioną innymi słowami jako argument na rzecz tej konkluzji

• Rząd powinien zabronić sprzedania obrazu do amerykańskiego muzeum, bo powinien zabronić sprzedaży wszystkich narodowych dziel sztuki

Sofizmat musi zawierać słowa takie jak: ponieważ, bo, zatem itp.

Argument powinien przywoływać rzeczy znane lub akcep­towane po to, by te, które nie są jeszcze znane lub akceptowane, takimi się stały

Cum hoc ergo propter hoc

Cum hoc ergo propter hoc [zatem, z tego powodu] – wydarzenia, które mają miejsce równocześnie, są naturalnie powiązane i nie pozostawia miej­sca ani na zbieg okoliczności, ani na  działanie zewnętrznego czynnika wpływającego na te wydarzenia z osobna.

zdarzenie A i B = związek przyczynowo-skutkowy

Sofizmat cum hoc łączy wydarzenia, bo mają miejsce równocześnie. Błąd polega na przypuszczeniu,że żadne z wydarzeń nie miałoby miejsca, gdyby nie drugie

• Prezydent X przyjechał do miasta, okradziono sklep monopolowy [- przypadek?]
• X modli się za chorego Y – to, że Y wyzdrowiał zawdzięcza modlitwie X i bogu

Analiza regresji – częstotliwość i zakres wydarzeń równoczesnych, obliczanie szansy na to, że zdarzenia są powiązane

Dicto simplicter

Dicto simplicter – błąd dużego uogólnienia. Polega na zastosowaniu ogólnej zasady do  szczególnego przy­padku, którego specjalne cechy mogą czynić wyjątkowym.

• Szpinak jest dobry dla dzieci, które rosną
• Jedzenie orzechów jest zdrowe – nawet dla osób uczulonych?
• Asia mnie oszukała, więc nie należy wierzyć kobietom
• Adam mnie okłamał – wszyscy faceci to świnie

Sofizmat stosuje uogólnienia do wszystkich spraw, niezależnie od indywidualnych różnic między nimi. Wyjątki od reguły zawsze mogą się pojawić.

Dicto simpliciter pojawia się wtedy, gdy uznaje się, że jed­nostki (lub ich cechy)odpowiadają stereotypom grupy (lub przesądom)- np.”polacy”, „młodzi”, „bogaci”.

Fałszywa precyzja

Fałszywa precyzja – dokładne liczby (których trafności nie można sprawdzić) są wykorzystywane dla zobrazowania nieprecyzyjnych pojęć

• Ludzie mówią, że poznaniacy są skąpi, ale badania wyka­zały, iż są o 63 % bardziej hojni niż Kaszubi
• Nasza pasta do zębów jest dwa razy lepsza, niż produkt naszego konkurenta
• Cztery na pięć osób nie jest w stanie odróżnić margaryny od masła

Sofizmat próbuje dodać twierdzeniom większej wiarygodności za pomocą liczb.
Podaj dokładne liczby zwłaszcza wtedy, gdy wyrażasz się wymijająco.

Fałszywe odwrócenie

Fałszywe odwrócenie – dokonane poprzez przestawienie tematu i przesłanki. Występuje wtedy, gdy np. z faktu, że wszyst­kie koty są zwierzętami, dedukujemy dodatkową informację, że  wszystkie zwierzęta są kotami.

• Wszystkie zwierzęta są czworonogami, więc oczywistym jest, ze wszystkie czworonogi to szczury
• Ponieważ wiemy, że niektórzy marksiści nie są na­uczycielami, wynika  z tego, iż niektórzy  nauczyciele nie są marksistami

Cztery typy stwierdzeń

• wszystkie A są B [błąd logiczny fałszywego odwrócenia] – nie można zamienić stwierdzeń miejscami
• niektóre A są B [możliwość prawdziwego odwrócenia] – temat i przesłanka obejmują część grupy
• żadne A nie są B [możliwość prawdziwego odwrócenia]
• niektóre A nie są B [błąd logiczny fałszywego odwrócenia] – nie można zamienić stwierdzeń miejscami

Wykorzystanie sofizmatu wymaga planowania. Najlepiej, gdy nie informujemy słuchaczy, czy mówimy o „wszystkich”, czy o „niektórych”.

• teksańskie króliki to zwierzęta, które dorastają do ponad metra długości – wszystkie, czy tylko niektóre?

Ekwiwokacja

Ekwiwokacja, czyli stosowanie różnych definicji tego samego pojęcia na różnych etapach rozumowania. Polega na ignorowaniu wieloznaczności użytego pojęcia.

Ekwiwokacja następuje, gdy:

• pewne wyrażenie potencjalnie wieloznaczne występuje w danej wypowiedzi przynajmniej dwukrotnie,
• przynajmniej w dwóch miejscach tej wypowiedzi jest ono użyte w różnych znaczeniach,
• wypowiedź ta zakłada, że ów wieloznaczny jej element posiada w każdym miejscu, w którym jest w niej użyty, to samo znaczenie.

Przykład: „Wierzysz, że bliska osoba Cię nie oszuka? Więc jesteś osobą wierzącą (religijną).” „Skoro rak jest chorobą, a rak żyje w wodzie, to choroby mogą żyć w wodzie”.

Równia pochyła

Równia pochyła [efekt domina] – dowodzi się, że przyjęcie pierwszego kroku zmusza do uczynienia drugiego, to z kolei do trzeciego, itd., co w końcu zaowocuje konsekwencjami tragicznymi, niepożądanymi, nieetycznymi, itp. – nieuniknionemu stoczeniu się w dół.

Kolejne kroki mogą przybliżyć nieprzyjemne konsekwencje, ale błędem jest założenie, że muszą.

W niektórych przypadkach może istnieć punkt, po którego oddaniu, można już posunąć  się dowolnie daleko [„pionowy lot w dół”]

• A prowadzi do B które prowadzi do gorszego C a to z kolei do najgorszego z najgorszych D
• X: Czy za milion dolarów wpuściłaby mnie pani do swojego łoża?
  Y: Owszem
  X: Zatem oto jest pięć funtów
  Y: Pięć funtów! Za kogo pan mnie uważa?
  X: To już ustaliliśmy. Teraz negocjujemy cenę.

Sofizmat wprowadza nieistotny materiał w postaci konsekwencji, które doprowadzą do katastrofy. Najczęściej jest używany tam, gdzie pojawia się lęk przed zmianami.

Najlepiej działa na pesymistów.

Jednostronna ocena

Jednostronna ocena – błąd logiczny występuje wtedy, gdy pod uwagę brana jest tylko jedna strona danej sprawy. Podjęcie decyzji wymaga zazwyczaj rozważenia zarówno plu­sów, jak i minusów, korzyści i strat.

• Będzie pan dumny z  tej encyklopedii. Pańscy znajomi będą ją podziwiali. Pańskie dzieci z niej skorzystają. Pan także wiele się z niej dowie. Będzie idealnym dodatkiem do pańskiej półki z książkami! – ale sprzedawca nie mówi, że encyklopedia jest bardzo, bardzo droga

Sofizmat omija istotny dla argumentu materiał.

Inna wersja sofizmatu polega na pójściu na symbo­liczne ustępstwo poprzez przywołanie któregoś ze słabszych argumentów drugiej strony przed wytoczeniem przeważających argumentów wspierających twoje zdanie.

• Oczywiście, jeśli kupimy większy samochód, będziemy musieli wykosztować się na nowe pokrowce na fotele. Ale pomyśl tylko o korzyściach! Wszystkie zakupy zmieszczą się w bagażniku, będziemy mogli jeździć nim na wakacje, będzie ci nim wygodniej wozić dzieci, a ponieważ jest szybszy, będziemy mogli skrócić czas podróży

Każde dziecko wie

Każde dziecko wie – …że mój pogląd jest słuszny. Dzieci wiedzą więcej niż Google.

Słuchacze, nie chcąc okazać się ignorantami w sprawach powszechnie rozumianych nawet przez dzieci, powinni zachować swoje wątpliwości dla siebie.

Sofizmat odwołuje się do czynników innych niż dowody dla za­pewnienia akceptacji

• Jak mój uczony kolega jest niewątpliwie świadom, każde dziecko wie, że o kolejności zaspokajania roszczeń wierzy­cieli mówi artykuł 1025 kodeksu postępowania cywilnego
• Każdy widzi, że w tym przypadku…

Możesz rozpocząć wypowiedź od „oczywistych” stwierdzeń:

• Według nas prawdziwość tych poglądów jest niepodważalna

Ignoratio elenchi

Ignoratio elenchi –  wykazywanie czego innego niż to, co miało być wykazane, przy zachowaniu pozorów, że wykazuje się właśnie to, o co chodziło.

• X: czy A jest moralne?
  Y: z pewnością A jest legalne
• X: czy to zajęcie warte zachodu?
  Y: to z pewnością jest ciężka praca

Elenchi przenosi dyskusję na kwestie wygodniejsze dla strony, która stosuje tę taktykę.

Sofizmat polega na założeniu,  że jedna konkluzja jest rów­na drugiej, podczas gdy tak naprawdę wynikiem są dwa różne wnioski.

Gdy ktoś oskarżony o zrobienie czegoś, co w istocie zrobił, wiarygodnie zaprzecza czemuś innemu.

• Jak mój klient mógł zlecić to morderstwo? Dowiodłem bez cienia wątpliwości, że w tym  czasie nie było go nawet w kraju.  – co nie zmienia faktu, że mógł zlecić morderstwo przez telefon

Jeśli używasz tej techniki – im bardziej szczegółowe i złożone będą twoje dowody, tym mniejsza szansa, że ktokolwiek będzie pamiętać co tak naprawdę było zarzutem

Na wpół ukryty warunek

Na wpół ukryty warunek – słowa wyrażają stwierdzenie ograniczone, ale konstrukcja i akcent pomijają warunkowość

• praktycznie każdemu jednemu przypadkowi…
• niemal w każdym przypadku jasno ustalono związek pomiędzy…

Jeśli pojawią się przypadki sprzeczne z zasadą, można wskazać, że twierdzenie nie miało obejmować wszystkich przypadków.

Sofizmat ukrywa warunek i usuwa istotną informację.

Nieistotny humor

Nieistotny humor – do dyskusji wprowadza się zabawny materiał niemający z nią nic wspólnego, by odwrócić uwagę od argumentu

• Stanowisko mojego przeciwnika przypomniało mi pewną anegdotę…
• X: Co pan w ogóle wie o rolnictwie? Ile na przy­kład palców u nogi ma świnia?
  Y: Dlaczego nie zdejmie pan butów i nie po­liczy?

Sofizmat polega na wykorzystaniu humoru do odwrócenia uwagi od wad i zalet omawianej sprawy. Przerywa wypowiedź i ośmiesza rozmówcę. Ożywia dyskusję i rozprasza uwagę. Daje czas do namysłu.

Nieosiągalna doskonałość

Nieosiągalna doskonałość – niedoskonałość jest wskazywana jako powód do odrzucenia, nawet jeśli inne opcje też nie są doskonale.

• Powinniśmy zakazać pozyskiwania energii nuklearnej, bo nigdy nie będzie to całkowicie bezpieczne – podobnie jak węgiel i ropa

Jeśli żadna z opcji nie jest doskonała, niedoskonałość nie jest podstawą do odrzucenia.

Sofizmat może podkopać każdą propozycję. Występuje w dwóch wersjach:

1) odrzucenie propozycji dlatego, że nie idzie wystarczająco daleko, wskazujesz niedoskonałości i sugerujesz, że potrzeba mocniejszego rozwiązania

• Uwa­żam, że potrzebujemy zastosowania o wiele drastycz­niejszych środków, szerszego spojrzenia na całość pro­blemu i dlatego proponuję, abyśmy…

2) żądanie czegoś daleko wkraczającego poza możliwości tych, którzy podejmują decyzję, i w ten sposób przeciwstawić coś, czego nie mogą zrobić, czemuś, co zrobić mogą

Niezaakceptowany entymemat

Niezaakceptowany entymemat – Entymemat to argument, którego jeden  z elementów jest do­rozumiany, a nie stwierdzony. Obie strony akceptują ciche założenie, np:

Polityk o kiepskiej prezencji ma małe szanse zwycięstwa w wyborach,
zatem X ma małe szanse zwycięstwa w wyborach.
Założenie: X jest politykiem o kiepskiej prezencji

Sofizmat powstaje wtedy, gdy niewypowiedziany element nie jest akceptowany

• Kochanie, jest mi bardzo przykro. Zapracowani ludzie często zapominają o takich sprawach jak rocznice

Podaj ogólne stwierdzenie jako odpowiedź na indywidualną sytuację. Słuchacze automatycznie  przyjmą brakujące przypusz­czenie, że ogólna sytuacja odnosi się do tego konkretnego przypadku.

Obelżywa analogia

Obelżywa analogia – przeciwnik [lub jego zachowanie] porównywany jest z czymś, co wywoła niekorzystne skojarzenia na jego temat u słuchaczy [zdyskredytowanie go, ośmieszenie, wywołanie pogardy]

• …uśmiech na podobieństwo srebrnej tabliczki na trumnie
• X zaproponował żebyśmy zagrali w szachy, choć na szachach zna się nie lepiej niż ormiańska gwiazda rocka

Sofizmat wprowadza dodatkowy materiał nie dotyczący sporu, ale wpływający na jego ocenę. Opiera się na skojarzeniach słuchaczy. Nieprawdziwe porównanie musi zawierać element prawdy.

Okrojone znaczenia

Okrojone znaczenia – polega na mówieniu o jednej rzeczy, a pozwalaniu, by słuchający odczytał drugą.

Używamy słów w powszechnie przyjętym znaczeniu, ale gdy ktoś podważa nasze twierdzenie, uciekamy w dosłowną, sztywną definicję.

• Powiedzieliśmy tylko, że zainstalujemy centralkę tele­foniczną.
  Nie powiedzieliśmy, że będzie działała.
• Słuchaj wiem, że powiedziałem, iż będziesz się czul jak milioner.
  Znam wielu milionerów, którzy czują się marnie. Przestań narzekać.
• Miałem na myśli, że…

Sofizmat można zastosować na dwa sposoby:
1. wprowadzenie w błąd przeciwnika na samym początku
2. ucieczka do ograniczonej definicji, by zdobyć silniejszą pozycję w dyskusji

Słowa można rozumieć na dwa sposoby:
1. zacieśnienie słowa – możemy opisać właściwości, do których się odnosimy
2. rozszerzenie słowa – możemy podać przykład wyrażenie „gwiazda filmowa” można przekazać jako:
1. funkcję, jaką pełni aktor odgrywający główną rolę
2. wymienić kilka znanych gwiazd kina

Sofizmat genetyki

Sofizmat genetyki („przeklinanie pochodzenia”) – odrzucasz argument lub opinię, bo nie lubisz jej źródła.

Ludzie mają mniejsze zaufanie do poglądów pochodzących od tych, których nie lubią, niezależnie od cech samego poglądu.

• Majstrowanie przy genach to pomysł faszystów. Właśnie do tego dążył Hitler.
• Nie miej takiej obsesji na punkcie punktualności. To Mussolini chciał, żeby wszystkie pociągi przyjeżdżały punk­tualnie

Błąd logiczny polega na tym, że zakłada się, iż pochodzenie argumentu wpływa na jego słuszność.

Oślepianie nauką

Oślepianie nauką – nieistotny materiał w postaci naukowego żargonu uniemożliwia słuchaczom ocenę argumentów na podstawie dowodów.
Sofizmat oznacza specjalizowanie się w naukowym, technicznym żargonie, mające na celu  zmylenie słuchaczy tak, by myśleli, że padają słowa o wartości naukowej, wsparte przez obiektywne i empiryczne dowody.

• Wykres przepływu ludności dla okresu po godzinach szczytu ujawnia zjawisko dekantacji skoncentrowanych jednostek pasażerskich w grupach otaczających okolice centrum

Stosując ten sofizmat:
1. używaj kwiecistych, ozdobnych sformułowań
2. nigdy nie używaj słów czteroliterowych, zwłaszcza jeśli w ich miejsce można wstawić wyraz dwudziestoczteroliterowy
3. przekształć to, co banalne, trywialne i łatwe do obalenia, w coś głębokiego, robiącego wrażenie i czemu trudno zaprzeczyć

Sofizmat hazardzisty (gracza)

Sofizmat hazardzisty (gracza) – wiara, że następna kolejka/rozdanie/rzut w jakiś sposób zależy od poprzedniego. Hazardzista myli prawdopodobieństwo w całej sekwencji z prawdopodobieństwem w jednym z jej elementów.
Każde przypadkowe lub losowe wydarzenie jest odrębne od poprzedniego lub następnych.

• Do trzech razy sztuka – dwie porażki nie zwiększają szansy na powodzenie za trzecim razem.
• Na 20 ostatnich rzutów na czerwone padło 13 razy. To oznacza, że zacznie padać na czarne, więc stawiam na czarne
• Jestem w tej sprawie po stronie X. X nie mo­że zawsze się mylić
• W Paryżu padał deszcz przez połowę miesięcy letnich w ciągu ostat­niego stulecia. Ponieważ w ostatnich dwóch latach świe­ciło tam słońce, w tym roku są duże szanse, że będzie lało

Możesz wykorzystać sofizmat gracza przez odwołanie się do przekonania, że los jest w jakimś stopniu sprawiedliwy.

Pociąg bez hamulców

Pociąg bez hamulców – argument użyty do poparcia działania popiera jego kontynuacje. Gdy osiągniesz pożądany cel, nie możesz wysiąść, musisz pojechać dalej.

Jeśli chcesz zatrzymać się w określonym miejscu, potrzebujesz kolejnego argumentu, by to zrobić.

• To, że wszyscy płacimy składki na służbę zdrowia, daje państwu wystarczające prawo do  zakazania pa­lenia, bo palacze częściej chorują.
  argument: koszt zachowania palaczy nie powinien być przerzucany na innych – to pociąg bez hamulców. Pasuje do każdego zachowania, mającego niekorzystny wpływ na zdrowie.

Sofizmat powstaje wtedy, gdy ktoś przedstawia ogólny argument na poparcie czegoś, co uważa za szczególny przypadek.Słuchający zaczyna się zastanawiać, dlaczego argument powinien być ograniczony tylko do tego przypadku.

Stosując ten sofizmat, odwołaj się do rzeczy, które większość ludzi popiera – ratowanie życia, bezpieczeństwo i wykształcenie dzieci itd. Wykorzystaj poparcie dla tych rzeczy, by przenieść je na swoją propozycję.

Jeśli chcesz zatrzymać pociąg bez hamulców – wskaż na absurdalne stacje na jego dalszej drodze.

Post hoc, ergo propter hoc

Post hoc, ergo propter hoc [„po tym, a więc/zatem na skutek tego”] – błąd polegający na przypuszczeniu, że skoro jedno wydarzenie następuje po innym, to drugie zostało wywo­łane przez pierwsze.

A –> B = B –> A

Pochopnie wnioskuje się, że A jest przyczyną B, wyłącz­nie na podstawie, że B nastąpiło po A.  Przesłanka mówiąca, że zdarzenie A wystąpiło przed B, stanowi wsparcie dla poglądu, że A jest przyczyną B,  nie może jednak stanowić podstawy twierdzenia o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego między A i B.

• Natychmiast po wprowadzeniu na rynek puszkowanej fasoli liczba nieślubnych dzieci poszybowała wysoko w górę, zjawisko to nie osłabło, dopóki mrożona fasola nie wyparła puszkowanej. Związek jest aż nadto oczywisty.
• Gdy X zachorował na grypę, wyzdrowiał po wypiciu tłuszczu z nietoperza – zatem tłuszcz z nietoperza to skuteczne lekarstwo

1) Jeśli wykonuje się działanie C w intencji uzyskania skutku D, to gdy D rzeczywiście zaistnieje, jest on kojarzony z działaniem C.

2) Błędem jest wnioskowanie o związku przyczynowo-skutkowym między zjawiskiem A i B na podstawie stwierdzonej zależności statystycznej pomiędzy nimi. Przesłanka nie przesądza o istnieniu takiego związku. Związek statystyczny między A i B może być wywołany czynnikiem C, który jest przyczyną wystąpienia A i B.

3) Innym błędem jest założenie, że istnieje tylko jedna przyczyna zjawiska i niedostrzeganie wielu innych czynników, które mogą mieć wpływ na jego powstawanie.

4) Błędem jest również doszukiwanie się przyczyn wyłącznie w zjawiskach wyjątkowych, nadzwyczajnych, wy­wierających duże wrażenie

• X jest wegetarianinem i zapadł na rzadką chorobę, zatem to wegetarianizm jest przyczyną choroby

Zdarzenia A i B mogły nastąpić jedno po drugim, ale nie można założyć, że jedno nie miałoby miejsca, gdyby do drugiego nie doszło. Każde zdarzenie poprzedzane jest przez nieskończoną liczbę innych zdarzeń.

Sofizmat łączy ze sobą wydarzenia wstawiając w lukę pomiędzy nimi serię niewidzialnych zdarzeń.

Pozorny dylemat

Pozorny dylemat – polega na fałszywym, nieprawidłowym łub mylnym przedstawieniu dylematu (konsekwencji, wyboru) tam, gdzie on nie istnieje. Dylemat informuje o konsekwencjach różnych działań oraz o tym, że ponieważ musimy podjąć któreś z działań, mu­simy zaakceptować jego konsekwencje.

koniunkcje – odmienne przekonania co do konsekwencji

dysjunkcja – dylemat zostanie uznany za pozorny, jeśli wybór nie wyczerpuje wszystkich opcji

• Jeśli pozwolimy, by w naszej okolicy stworzono dom opieki dla trudnych nastolatków, będzie on albo pusty, albo pełny. Jeśli będzie pusty, okaże się bezużyteczną stratą pieniędzy, ale jeśli będzie pełny, w okolicy znajdzie się więcej chuliganów, niż jesteśmy w stanie opanować. Dlatego też, niechętnie, ale….

Często podawane są informacje nieprawidłowe, a wybór w rzeczywistości nie jest tak ograniczony, jak jest to przedstawiane.

Obrona przed sofizmatem:
a) zaprzeczyć temu, że opisane konsekwencje nastąpią
b) wskazać, że jedna lub obie koniunkcje są fałszywe
c) wykazać, że sam wybór jest fałszywy
d) wykazać, że wybór jest szerszy niż zaprezentowano
e) odbicie dylematu – stworzenie dylematu z tych samych części, ale skierowanych w przeciwną stronę.

Stosując sofizmat, wskaż na to, że może dojść do jednej z dwóch sytuacji, a skutki każdej z nich będą niedobre.

Pozytywna konkluzja z negatywnych przesłanek

Pozytywna konkluzja z negatywnych przesłanek – argument, który prowadzi do konkluzji z dwóch przesłanek, nie może mieć dwóch przesłanek negatywnych, ale może mieć jedną, pod warunkiem że konkluzja też będzie negatywna.

Sofizmat występuje wtedy, gdy z dwóch przesłanek, z których przynajm­niej jedna jest negatywna, wyciągamy pozytywną konkluzję.

• Niektóre koty nie są głupie,a wszystkie koty to zwierzęta,więc niektóre zwierzęta są głupie.

Jeśli każda rzecz ma inną relację z trzecią, nie mogą razem należeć do jednej klasy.

Sofizmat pozytywnej konkluzji z negatywnych przesłanek sugeruje, że rzeczy należą do jakiejś klasy, mówiąc nam o rzeczach, które do niej nie należą.

Proces nieważny

Proces nieważny – jeśli jakieś określenie w konkluzji odnosi się do całej klasy, to do­wody wskazujące na tę konkluzję też muszą mówić o całej klasie. Sofizmat nieważnego procesu pojawia się, gdy przesłanki mówią tylko o jakiejś części klasy, a w konkluzji nagle pojawia się reszta tej klasy. Innymi słowy, próbujemy dojść do konkluzji na temat rzeczy, co do których nie mamy dowodów.

termin rozłożony – obejmuje całą swoją klasę

• Wszyscy komornicy są funkcjonariuszami publicznymi i wszyscy komornicy są bezwzględni, a zatem wszyscy funkcjonariusze publiczni są bezwzględni.

Przerzucenie ciężaru udowodnienia, Przerzucenie ciężaru dowodu

Przerzucenie ciężaru udowodnienia – prezentowanie twierdzenia bez uzasadnienia przy założeniu, że jeśli słuchacze chcą je odrzucić, muszą udowodnić, że jest nieprawdziwe.

• Twierdzisz, że Bóg/niewidzialne elfy/demony/ufo/jednorożce nie istnieją? Udowodnij!

Propozycja powinna zostać uzasadniona, a nie opór przed nią.

• X: Chciałbym…
  Y: Dlaczego?
  X: Podaj mi jeden dobry powód, dlaczego nie…

Sofizmat zakłada, że coś jest akceptowalne, jeśli nie dowiedziono, że jest inaczej.

Stosując ten sofizmat, możesz powiedzieć:

• Czy możesz mi wskazać przekonujący dowód, który świadczy o tym, że jest inaczej? – słuchacz poda przykłady, dając ci szansę na obalenie tych przykładów zamiast przedstawienie argumentów.

Quaternio terminorum

Quaternio terminorum (sofizmat czterech terminów) – trzylinijkowy argument wymaga, by jeden termin był powtórzony w pierwszych dwóch linijkach i wyeliminowany z konkluzji. Zasada działania: zestawienie ze sobą dwóch rzeczy poprzez ustosunkowanie ich do trzeciej rzeczy.

termin średni – jest powtarzany w przesłankach, znika w konkluzji

Sofizmat quaternio terminorum pojawia się, gdy mamy cztery osobne terminy i nie możemy prawidłowo wyciągnąć konkluzji.

• Chiny są pokojowo usposobione wobec Francji,
  a Francja jest pokojowo usposobiona wobec USA,
  więc Chiny muszą być pokojowo usposobione wobec USA.

Błąd pojawia się dlatego, że terminy są rozdzielone czasownikiem „być”.
Jeśli w następnej linijce nie pojawia się cały termin, pojawia się sofizmat quaternio terminorum.

• Jan jest ojcem Piotra,
  a ojciec Piotra (<– termin średni) jest ojcem Pawła,
  więc Jan jest ojcem Pawła

Skuteczne użycie sofizmatu – przemycenie go w grupie porównań i po kilku tego typu zabiegach, przemycić relację, której nie da się przenieść:

• Kochanie, jestem od ciebie większy, silniejszy, bogatszy…
  Mimo to szanuję cię. Ty pozostajesz w takich samych relacjach ze swoją matką, więc oczywiste jest, że muszę szanować twoją matkę

Błąd akcydentalizacji

Błąd akcydentalizacji, błąd logiczny polegający na wyprowadzeniu zdania szczegółowego ze zdania ogólnego przy pominięciu koniecznych domyślnych ograniczeń, np. „Skoro jest tak wiele głupich dzieci, to niektóre dzieci w tej klasie są głupie”.

Błąd odwróconej akcydentalizacji

Błąd odwróconej akcydentalizacji, błąd logiczny polegający na nieprawidłowym wyprowadzeniu zdania ogólnego ze zdania szczegółowego przez opuszczenie niezbędnego dookreślenia występującego w tym zdaniu ogólnym, np. „skoro można zabijać w obronie koniecznej, to zabijanie jest dozwolone”.

Reifikacja

Reifikacja (konkretyzacja) – polega na przypuszczeniu, że słowa muszą oznaczać prawdziwe  rzeczy. Zamiana cech opisowych w rzecz. Traktowania rzeczowników abstrakcyjnych jako przedmioty. Mówienie w jednej formie o rzeczach, które tak naprawdę mogą istnieć w innej – to sofizmat reifikacji.

• zebraliśmy błękit letniego nieba i umie­ściliśmy go w kostce niebiańskiego mydła
• wyrzucił swoją przyszłość do śmieci, i spę­dził resztę popołudnia, starając się ją odnaleźć
• czerwień wylała się na niebo = niebo się zaczerwieniło

Słowa nie są dowodem na istnienie rzeczy, są narzędziami do mówienia o tym, czego doświadczamy. Używamy słów w charakterze etykiet, wiążąc je z rzeczami po to, żebyśmy nie musieli za każdym razem pokazywać ich palcem.

• X: Mówisz, że stoisz po stronie wolności, ale cały liberal­ny system demokratyczny ma w sobie esencję zniewolenia.
  Y: No dobra. Możemy to nazywać zniewoleniem. Ale ustalmy, że poprzez „zniewolenie” rozumiemy ludzi głosujących podczas wyborów wedle własnego uznania, mających dostęp do wolnej prasy, niezawisłych sądów itd.

Zastosowanie sofizmatu reifikacji pomoże wykazać, że to, co ludzie twierdzą, iż popierają, wymaga od nich popierania twojego stanowiska.

Weź wszystkie koncepcje abstrakcyjne,  zamień je w prawdziwe byty i zacznij udowadniać, że ich prawdziwa natura jest zgodna z tym, co mówisz.

• Twierdzisz, że Bóg istnieje, ale przyjrzyjmy się tej kon­cepcji istnienia.
  Możemy mówić o stołach,  które istnieją, krzesłach, które istnieją, ale żeby otrzymać czyste istnie­nie, musimy usunąć stoły, krzesła i wszystkie inne rzeczy, które istnieją, po to, by zostało samo istnienie. Usuwając wszystko, co istnieje, otrzymasz istnienie niczego, więc istnienie twojego Boga jest tym samym co nieistnienie.
  Istnienie nie istnieje.

Ruchome stanowisko

Ruchome stanowisko – całkowita zmiana zajmowanego stanowiska (zdania, wypowiedzi), równocześnie twierdząc, że zachowuje się ciągłość.Ucieczka definicyjna.

• Powiedziałem, że ten projekt mi się podoba, i uważam, że jest dobry.
  Jednak podzielam obiekcje, które od was usły­szałem, i mogę tylko powiedzieć jak bardzo to  utwierdza mnie w od dawna posiadanej opinii, że nie wystarczy, by projekt był dobry i się podobał.
• Przegrana nie może być postrzegana jako porażka. To bardziej nauczka, która…

Sofizmat polega na unikaniu krytyki oryginalnej postawy, przyjmując inną. Krytyka musi się zacząć od nowa i być skierowana pod adresem nowego stanowiska, bo dotychczasowa krytyka była skupiona na czymś innym. Głównym celem taktyki jest ukrycie tego, że się myliłeś.

Ruchome stanowisko w argumentach religijnych – wszystko, czego istnienie zostało zaakceptowane, może być nazwane boskim. Dyskusja o siwobrodym starcu mieszkającym na chmurce w niebie, kończy się na przyjęciu abstrakcyjnej zasady rządzącej wszechświatem.

Secundum quid

Secundum quid (pospieszne uogólnienie) – uogólnienie  na podstawie bardzo nielicznych, niereprezentatywnych przypadków. Przeprowadzenie argumentu od szczególnego przypadku do ogólnej zasady.

• Byłem na terenie Politechniki Śląskiej przez 10 minut i spotkałem trzy osoby, wszystkie pijane. Wszyscy tutaj muszą trwać w stanie permanentnego upojenia.
• Nie kupuj tutaj. Kiedyś kupiłem tu ser i okazał się sple­śniały

Jedna czy dwie sprawy w szczególnych okolicznościach nie usprawiedliwiają wprowadzenia ogólnej zasady.

Sofizmat możesz zastosować powołując się na jeden lub dwa przypadki, w miarę możliwości  dobrze znane, które mogą być dowodami świadczącymi za ogólnym osądem.

Słomiana kukła

Słomiana kukła – jest nieprawidłową interpretacją stanowiska przeciwnika, stworzoną przez ciebie w celu jej powalenia. Jeśli nie jesteś w stanie obalić argumentu przeciwnika, pogrążysz właśnie ją.

• X: Powinniśmy wprowadzić prawo zezwalające na po­siadanie marihuany
  Y: Nie. Społeczeństwo mające nieograniczony dostęp do narkotyków traci etykę pracy i pragnie tylko natychmia­stowej gratyfikacji.

Kukła tworzona jest jako celowe wyol­brzymienie stanowiska przeciwnika.
Z wieloma poglądami łatwiej dyskutować, jeśli zaatakuje się ich wyolbrzymioną wersję. Każda interpretacja, w którą można łatwo trafić, może posłużyć jako tarcza strzelnicza.

Słomiana kukła jest sofizmatem, bo nie mówi nic na temat prawdziwego argumentu. Jej funkcją jest wywołanie pogardy, która po jej unicestwieniu zostania wymierzona w prawdziwą postać reprezentowaną przez tę kukłę.
Na przykład, obalając postać Darwina, możesz sprawić wrażenie, że obaliłeś teorię ewolucji. Koncentrując atak na słabym przeciwniku, możesz osłabić pozycję głównego przeciwnika.

Sofizmat analogii

Sofizmat analogii – polega na założeniu, że rzeczy podobne pod jednym względem muszą być podobne też pod innymi. Dokonuje się porównania na podstawie tego, co wiadome, i przechodzi się do założenia, że cechy niewiadome również muszą być podobne.

• Ciało polityczne, jak każde inne ciało, funkcjonuje naj­lepiej, gdy kierowane jest przez nieskrępowany umysł. Dlatego właśnie rządy autorytarne są skuteczniejsze

Sekwencja:
nie istnieje, istnieje, już nie istnieje = porównanie z żywymi organizmami.
organizacja = rodzina

Analogie pozwalają mówić o nowych rzeczach, używając określeń, które słuchacze już znają. Nadają historii znaczenie. Błąd polega na założeniu, że skoro pomiędzy dwiema rzeczami istnieją jakieś podobieństwa, to w kwestiach niezbadanych lub nieznanych też będą one do siebie podobne.

Analogia to narzędzie do komunikowania się, nie źródło wiedzy.

Użyj sofizmatu analogii przeciwko osobie, która pierwsza posłużyła się analogią. Przejmij tę wykorzystaną przez przeciwnika i wybierz z niej treści zbieżne z twoją argumentacją.

• X: Skoro nasza komisja wypłynęła na szerokie wody, pozwolę sobie wyrazić nadzieję, że wszyscy złapiemy raźno za wiosła, żeby nasza podróż przebiegła sprawnie
  Y: Przewodniczący ma rację. Nie możemy jednak za­pominać, że wioślarze są zwykle zakuwani w łańcuchy i chłostani. A gdy statek tonie, idą na dno wraz z nim.

Sofizmat istnienia

Sofizmat istnienia – twierdzenia, które odnoszą się do całej klasy, niekoniecznie informują, czy istnieją jacyś przedstawiciele tej klasy.

• Wszystkie koty są samolubne – jeśli istnieje coś takiego jak koty, to są one samolubne. Nie sugeruje, że są jakieś koty.
  Niektóre koty są samolubne – istnieje coś takiego jak koty i niektóre z nich są samolubne
• Wszyscy policjanci są wysocy, a żaden przyzwoity Ślązak nie jest wysoki, więc niektórzy przyzwoici Ślązacy nie są policjantami – nie ma żadnego dowodu, że istnieje coś takiego, jak przyzwoity Ślązak

Sofizmat pojawia się, gdy wyciągamy kon­kluzję o istnieniu z przesłanek, które tego nie sugerują
przesłanki = wszystko, żadne
konkluzja = niektóre

Sofizmat polega na włączeniu do konkluzji czegoś, na co nie przedstawiono dowodu – domniemanie, że to, o czym mowa, rzeczywiście istnieje.

W dyskusji pojawiają się stwierdzenia na temat tego, jakie musiałyby być pewne rzeczy, gdyby istniały, i nagle spotykamy się ze stwierdzeniami na temat niektórych z nich [domniemanie ich istnienia].

Sprzeczne przesłanki

Sprzeczne przesłanki – jeśli jedna przesłanka jest prawdziwa, druga musi być fałszywa.

• Wszystko jest śmiertelne, a Bóg nie jest śmiertelny, więc Bóg nie może być wszystkim – przesłanki są sprzeczne, jedna z nich musi być fałszywa. Wniosek jest niesolidny.
• Jest to prawdziwy profesjonalista, ale czasami istny amator.

Fałsz w sprzecznych przesłankach może zostać wyko­rzystany do udowodnienia wszystkiego.
Możesz wykorzystać sprzeczności, które są z reguły akceptowane w swobodnej wypowiedzi, i dalej powiązać je twardą logiką.

Prawdziwe przesłanki + prawidłowe rozumowanie = solidny argument

Statystki ex-post-facto

Statystki ex-post-facto – stosujemy zasady prawdopodobieństwa w odniesieniu do tego, co już było.

Sofizmat pojawia się, gdy z powodu wystąpienia wydarzeń, które miały na to niewielkie szanse, będziemy domniemywać dzia­łania jakiejś siły nadprzyrodzonej.

• Pomyśl tylko, gdybyśmy nie zatrzymali się w tym samym hotelu, moglibyśmy się nigdy nie spotkać i nigdy nie pobrać – mogliby spotkać inne osoby, pobrać się z nimi, mówić dokładnie to samo i uważać się za równie szczęśliwych
• Wyciągnąłem asa pik. Była na to szansa jak 1/52, ale się udało – szansa na wyciągnięcie innej karty była dokładnie taka sama.

Sofizmat wykorzystuje statystykę tam, gdzie nie ma na nią miejsca, by wykazać wpływ nieznanych sił. Pojawia się w spekulacjach dotyczących powstania życia i wszechświata, wykazując, jak mała była na to szansa.

Stwierdzenie następstwa

Stwierdzenie następstwa (konsekwencji) – stwierdzenie skutku pomijając przyczynę zdarzenia, pominięcie faktów.

• Jeśli upuszczę jajko, ono się rozbije. To jajko jest roz­bite, więc musiałem je upuścić – stwierdzenie konsekwencji, coś mogło spaść na jajko lub ktoś inny mógł je upuścić
  • modus ponendo ponens – „tryb poprzez twierdzenie twierdzący”, prawo klasycznego rachunku zdań:
    • Jeśli upuszczę jajko, ono się rozbije
      upuściłem jajko
      więc się rozbiło
    • X był w pracy
      jeśli X był w pracy to widział się z Y
      zatem X widział się z Y
  • modus ponendo tollens
  • modus tollendo ponens
  • modus tollendo tollens
• Gdyby Chińczycy chcieli pokoju, wspieraliby wymianę kulturalną i sportową.
  Ponieważ wspierają takie wymia­ny, wiemy, że chcą pokoju – mogły istnieć inne powody

Osoba podająca takie argumenty myli kolejność skutków i przy­czyn – „jeśli… , to…”. Słuszne jest wykorzystanie przyczyny, by udowodnić skutek, lecz nie na odwrót.
jeśli… – przyczyna
to… – skutek

Sofizmat jest przydatny, jeśli chcesz komuś wmówić motyw. Motywów nie widać, ale działania wywołane przez motywy są widoczne.

Ucieczka definicyjna

Ucieczka definicyjna – zmiana znaczenia słów, by pokonać wątpliwości wywołane przez oryginalne sformułowanie stwierdzenia. Zmiana znaczenia zamienia je w inne stwierdzenie.

• Każdy wie, że gdy mówimy o tym, iż pociąg przyjechał punktualnie, mamy na myśli kolejową definicję punktu­alnego przybycia, czyli takiego, które mieści się w zakresie 20 minut od podanej w rozkładzie godziny
• Gdy mówiłem, że nie piłem, miałem na myśli to, że nie piłem więcej niż przy normalnym towarzyskim spotkaniu

Sofizmat polega na zastąpieniu jednego znaczenia drugim, pod pozorem wyjaśnie­nia tego, co naprawdę miałeś na myśli. Pozwala pokonanemu w sporze zachować twarz poprzez stwierdzenie, że tak naprawdę obstawał przy zupełnie innych poglądach.

Ukryta kwantyfikacja

Ukryta kwantyfikacja – stwierdzenia na temat grupy, wszystkich lub tylko niektórych jej przedstawicieli. Czasami nie jest w ogóle jasne, do kogo odnoszą się stwierdzenia.

Sofizmat występuje wtedy, gdy niejednoznaczność wyrażenia pozwala na nieporozumienie co do zakresu jednostek, o którym mowa.

• Mechanicy z małych warsztatów to oszuści i złodzieje – zdanie nie mówi, czy chodzi o wszystkich czy tylko niektórych
• Nie sądzę,  że powinniśmy zatrudniać X. Jest zapalonym wędkarzem. Wędkowaniem  często pasjonują się ludzie lubiący bez­czynność, co według mnie jest bardzo złym znakiem – słuchacz zamienia słowa „często ludzie lubiący bezczynność” na „tylko ludzie lubiący bezczynność”

Mówca nie wspomina ilości, mając nadzieję, że jego uwaga zostanie odczytana jako dotycząca wszystkich przedstawicieli danej grupy.

Sofizmat przypisuje jednostce cechy charakterystyczne grupy, do której należy, poprzez ukrywanie faktu, że cechy te dotyczą tylko niektórych członków grupy.

Zmiana tematu

Wędzony śledź (zmiana tematu) – wykorzystuje się nieistotny materiał, by odciągnąć ludzi od przeprowadza­nego wywodu i przejść do innej konkluzji. Im mocniejszy trop, im dłużej utrzymuje się przed nosem rozmówcy, tym skuteczniej odwróci uwagę.

• X: Policja powinna uniemożliwić obrońcom przyrody urządzanie demonstracji uciążliwych dla reszty społe­czeństwa. W końcu na coś płacimy podatki.
  Y: Z całą pewnością globalne ocieplenie jest nieskoń­czenie gorsze niż odrobina niedogodności, prawda?

Sofizmat wykorzystuje nieistotny materiał, uniemożliwiając osiągnięcie konkluzji. Powinieneś dobierać śledzie pod kątem tego, co wiesz, że interesuje twoich słuchaczy.

Wieloznaczność / sofizmat wieloznaczności

Wieloznaczność / sofizmat wieloznaczności – polega na używaniu słów w sposób niejasny. Wyraz, zwrot lub zdanie może posiadać kilka znaczeń.

Sens wypowiedzi odczytuje się na podstawie kształtu językowego i kontekstu jej wygłoszenia [okoliczności towarzyszące wypowiedzi: czas, miejsce, osoba mówiąca, osoba do której się mówi, wypowiedzi wcześniejsze, itp.]

Odbiorca dokonuje wyboru właściwego znaczenia na podstawie swej wiedzy o  sprawach istot­nych dla danej tematyki.

• róg – instrument muzyczny, miejsce przecięcia się dwóch ulic
  X gra na rogu
• Na podstawie kontekstu stworzonego przez pytanie:
  Czy X potrafi grać na jakimś instrumencie?
  X gra na rogu
• Dowiedzieliśmy się z pewnych źródeł, że planowane jest wprowadze­nie na rynek nowego modelu fiata – „pewne źródła” oznacza „źródła godne zaufania” czy „jakieś, niektóre źródła”?

Sofizmat wieloznaczności stosowany jest w celu wprowadzenia w błąd przeciwnika. Pojawia się zawsze, gdy wykorzystujemy słowa w więcej niż jednym znaczeniu, choć aby rozumowanie było zdrowe, niezbędne jest odczytywanie takiego samego znaczenia.

• Szczęście oznacza koniec życiowych zmagań – [w sensie: trudności]
  koniec życiowych zmagań to śmierć – [w sensie: życie – zmiana znaczenia]
  tak więc szczęście to śmierć
• Pół kromki jest lepsze niż nic
  Pieniądze są warte tyle co nic, jeśli nie ma się zdrowia
  Tak więc jeśli nie ma się zdrowia, lepiej mieć pół kromki niż pieniądze

Wykorzystanie wielu znaczeń słów za­chęca do przeniesienia akceptacji z jednego pojęcia na inne, które przypadkowo nazywa się tak samo.

Wniosek zaprzeczający przesłankom

Wniosek zaprzeczający przesłankom – zaczyna się od stwierdzenia, że pewne rzeczy muszą być praw­dziwe, a następnie wyciąga się wniosek, który temu przeczy.

• X: Synu, ponieważ nie ma nic pewnego na tym świecie, musimy trzymać się tego, co dyktuje nam doświadczenie
  Y: Naprawdę, tato?
  X: Tak synu. To jest pewne
• Wszystko musi mieć swoją przyczynę. Ta z kolei musi mieć swój początek w poprzedniej przyczynie. Stąd, że nie można cofać się w ten sposób w nieskończoność, wiemy, iż musi istnieć pierwotny byt [pierwsza przyczyna], który rozpoczął cały proces.
  – jeśli wszystko musi mieć swoją przyczynę, jak może istnieć coś takiego jak pierwotny byt, który nie miał przyczyny?

Niekonsekwencja jest oznaką błędu. Jeśli wniosek jest sprzeczny z przesłankami, co najmniej jedno z nich musi być fałszywe.

Sofizmat często pojawia się w sporach religijnych. Ludzie myślą o bytach boskich, jako wyłączonych ze wszystkich reguł. „wszystko” = „wszystko, oprócz Boga”

Używając sofizmatu:
a) im dalej od wstępu do konkluzji, tym mniejsza szansa, że słuchacze dostrzegą sprzeczność
b) jeśli twój wniosek dotyczy rzeczy, którym zwykle przypisuje się nadzwyczajne cechy – sofizmat ma większe szanse na pozostanie niezauważonym
c) pozwól mówiącemu wygła­szać stwierdzenia o „wszystkich”, spośród których wyłączony będzie sam mówiący

Wydzielenie

Wydzielenie – przypisujemy jednostkom wcho­dzącym w skład grupy coś, co jest prawdziwe jedynie w odnie­sieniu do grupy jako całości. Może zostać wykorzystane do przypisania sobie niezasłużonej chwały dzięki członkostwu w zasłużonej grupie.

• Francuzi są mistrzami rugby. X jest Francuzem, więc naturalnie musi być mistrzem rugby

Wykorzystujemy przymiotniki do opisania całości zamiast jednostek ją tworzących [wieloznaczność rzeczowników w liczbie mnogiej].

Błąd złożonego wydzielenia – podklasy całości mają te same cechy co cała klasa

• Przeciętne małżeństwo ma 2,2 dzieci, które wychodzą na spacer z 0,7 kota i 0,25 psa. Mają 1,15 samochodu, który jakoś udaje im się zmieścić w 0,33 garażu

Wyjątek potwierdzający regułę

Wyjątek potwierdzający regułę – wiele osób, którym przedstawi się przykład zaprzeczający ich twierdzeniu, odrzuci go jako wyjątek potwierdzający regułę.

Sofizmat polega na odrzuceniu słusznego zarzutu wobec argumentu.

• X: pożycz 5 złotych. Zawsze ci oddawałem.
  Y: a ta pożyczka z zeszłego tygodnia?
  X: to wyjątek potwierdzający regułę. Wiesz, że w końcu ci zwrócę.
• Odkrycia z dziedziny medycyny są dokonywane na drodze drobiazgowych badań, a nie przez przypadek. Słyszałem, że przez przypadek odkryto penicylinę, ale każdy wie, że to była szansa jedna na milion

Jeśli uznamy wyjątek za szczególny i takim go określimy – akceptujemy fakt, że reguła, której przeczy, zwykle się sprawdza. Jeden przypadek uznajemy za odstępstwo od nienaruszalnej reguły.

Wykluczające się założenia

Wykluczające się założenia – trzylinijkowy argument [sylogizm] ma dwa założenia i konkluzję. Założenia pełnią rolę dowodów, a konkluzja jest wyciągana na ich podstawie.

Sylogizm:
W obu przesłankach i wniosku występują łącznie trzy terminy.
We wniosku występują dwa terminy:
1. termin mniejszy – podmiot wniosku
2. termin większy – orzecznik wniosku
Termin nie występujący we wniosku występuje w obu przesłankach – to termin średni
Przesłanka większa – występuje w niej termin większy
Przesłanka mniejsza – występuje w niej termin mniejszy

• MaP – P to termin większy
  SaM – M to termin średni
  SaP – S to termin mniejszyDiagram Venna:
  
• Każdy występek [Ma] jest przestępstwem [P] – przesłanka większa
  Każda bigamia [Sa] jest występkiem [M] – przesłanka mniejsza
  Zatem: Każda bigamia [Sa] jest przestępstwem [P]

Sofizmat wykluczających się założeń powstaje, jeśli oba założenia są negatywne = nie można wyciągnąć z niej prawdziwej konkluzji

• Żaden pracownik budowlany nie jest bankowcem
  a żaden bankowiec nie jest rybakiem,
  więc żaden pracownik budowlany nie jest rybakiem

Dokonuje się porównania dwóch rzeczy poprzez związek, którą każda z nich ma z trzecią.

Gdy oba przesłania są negatywne = dwie rzeczy leżą w części lub całości poza klasą trzeciej rzeczy [i niczego nie dowodzą].

Jeśli chcesz wykorzystać ten sofizmat, używaj oczywistych truizmów, trzymaj się tego co jest zgodne z doświadczeniami słuchaczy. Wtedy łatwiej zaakceptują negatywne stwierdzenia jako prawdziwe i dodaj konkluzję, która wydaje się wiarygodna.

Sofizmat wypadku

Sofizmat wypadku – gdy nienaturalne właściwości wy­jątkowego przypadku są wystarczające do usprawiedliwienia odrzucenia ogólnej zasady. Właściwości mogą nie mieć żadnego powiązania ze sporną kwestią i można w nich łatwo dostrzec rzadko spotykany i dopuszczalny wyjątek.

• X: Powiedział pan, że nigdy nie spotkał tego szpiega. Czy może pan być pewny, że nie znalazł się on obok pana na przykład w tłumie podczas meczu?
  Y: Cóż, nie mogę tego wykluczyć.
  X: Kiedy to zatem miało miejsce i jakie dokumenty zo­stały wtedy przekazane?
• A co w przypadku, w którym…

Uogólnienie można podważyć za pomocą wyjątkowych wypadków, w których się nie sprawdza.

Sofizmat nie dopuszcza wyjątków.
Jeśli okoliczności odbiegają od normy, można dopuścić wyjątek, który nie obala całego stwierdzenia.

Jeśli chcesz wykorzystać sofizmat – wynajdź najbardziej dziwaczny przypadek, na jaki stać twoją wyobraźnię.

Zaprzeczenie przyczynie

Zaprzeczenie przyczynie – nie dopuszczenie możliwości, że różne wydarzenia, mogą mieć podobne skutki.

• Jeśli za dużo zjem, pochoruję się.
  Ponieważ nie zjadłem za dużo, na pewno nie będę chory

Inne wydarzenia mogą zaowoco­wać prawie takim samym skutkiem, nawet jeśli wydarzenie, o którym mowa, nie będzie miało miejsca.
Sofizmat potwierdza skutek [„to…”] i zaprzecza przyczynie [„jeśli…”]
Sofizmat przypisuje tylko jedną przyczynę wydarzeniu, choć przyczyn może być kilka. Nie dopuszcza innych możliwości.

Zatruwanie studni

Zatruwanie studni – sofizmat polega na stosowaniu nieprzyjemnych uwag pod adresem każdego, kto mógłby nie zgadzać się z wybranym stanowiskiem

• Wybór szkoły jest jedynie narzędziem, za pomocą którego klasy średnie kupują swoim  dzieciom przewagę eduka­cyjną
• Każdy poza ostatnim idiotą zdaje sobie sprawę, że pie­niądze przeznaczane na edukację są niewystarczające

Zamiast obrażać dyskutanta, osoba zatruwająca studnię dąży do tego, by obrazić każdego, kto odważy się sprzeciwić.

Sofizmat plurium interrogationum

Sofizmat plurium interrogationum [złożone pytanie] – kilka pytań zostaje połączonych w jedno w ten sposób, by trzeba było na nie odpowiedzieć „tak” lub „nie”, osoba, której zostało ono zadane, nie ma możliwości udzielenia odrębnych odpo­wiedzi na każde z pytań.

Inna wersja polega na stawianiu pytania z nieprawdziwym, albo wątpliwym założeniem.

• Czy przestał pan już bić swoją żonę?
• Czy ten mężczyzna miał coś w ręku? mogła to być broń? mierzył z niej do kogoś?
• Czy wywołane przez pana firmę zanieczyszczenie śro­dowiska zwiększyło, czy zmniejszyło pańskie dochody? Czy pańskie mataczenia zaowocowały dla pana  awan­sem?

Pytania zaczynają się często od słów „kto” i „dlaczego” – dotyczą faktów, które nie zostały jeszcze ustalone.

Życzeniowe myślenie

Życzeniowe myślenie – dopuszczamy twierdzenie dlatego, że chcie­libyśmy, by było prawdziwe, a nie dlatego, że jest poparte prawidłowymi argumentami lub przesłankami.

Błąd popełniamy, odrzucając coś tylko z tego powodu, że nie chcemy, by było prawdą.

• Nie może umrzeć. Bez niego nie damy sobie rady
• Pójście do pracy przy tak paskudnej pogodzie nie skoń­czyłoby się dla nikogo niczym dobrym. Myślę, że wezmę sobie dzień wolnego i zostanę w łóżku

Życzeniowe myślenie wpływa na ocenę sytuację na którą nie mamy wpływu.
Jeśli chcesz użyć sofizmatu do przekonywania innych – odwołaj się do ich życzeń, nie swoich własnych.

Znaczące słowa

Znaczące słowa –  słowa obliczone na wzbudzenie reakcji bardziej przychylnej lub wro­giej od tej, która wynikałaby z faktów

• Czy uwierzymy słowom tego przestępcy, czy też słowom człowieka, którego honor i prawość można postawić za wzór?
• I znowu wyszło na jaw, że… – „wyszło na jaw” sugeruje, że odkryto coś złego, brzydkiego, ukrywanego

Stronnicze sformułowania, mocne stwierdzenia są sofizmatem, ponieważ mogą mogą zostać wykorzystane do tego, by wpłynąć na nastawienie do twierdzenia.
Błąd: nastawienie nie jest częścią argumentu

Uczciwa prezentacja argumentu powinna zawierać słowa, które są neutralne.
Przekazanie w wypowiedzi swojego nastawienia w celu wywołania określonej reakcji u odbiorców = sofizmat, dodatkowy materiał: odczucia, emocje, subiektywność

Opis wydarzeń może skłaniać do opowiedzenia się po którejś ze stron poprzez dobór słów, a nie opisywane wydarzenia.

Dobierz słowa w taki sposób, by obserwator w ogóle nieznający faktów poczuł różnicę pomiędzy twoim „rozważnym i obiektywnym”,a „bezmyślnym” i „wściekłym atakiem” przeciwnika.

Sofizmat winy

Sofizmat winy – ob­winia się kogoś niezależnie od tego, co się stało.
Błąd: przesłanki są nieistotne, gdy deklaracja winy jakiejś osoby poprzedza skutek jej działania.

Sofizmat pozwala na atakowanie wszystkiego. Każdy możliwy efekt spotka się z takim samym, negatywnym osądem.

Wykorzystuje fakt, że wolimy dowiadywać się o innych czegoś złego niż dobrego.

Wykorzystanie sofizmatu:przepowiedz niekorzystny efekt, przedstaw alternatywną konsekwencję poprzedzając ją słowami „a nawet jeśli…”

„No True Scotsman”

„No True Scotsman”– ten błąd najlepiej wytłumaczyć na konkretnym przykładzie.
Osoba A: „Każdy prawdziwy Polak jest katolikiem”
Osoba B: „Ja jestem Polakiem, ale nie jestem katolikiem”
Osoba A: „Więc nie jesteś prawdziwym Polakiem”
Kluczem tutaj jest zastosowanie słowa prawdziwy. Tworzy to tautologię (w sensie niezrozumienia znaczenia wyrazów użytych w zdaniu), która nie odnosi się do żadnej obiektywnej zasady albo reguły.

Błąd egzystencji

Błąd egzystencji – polega na założeniu, że jeśli możemy wskazać na cechy, to możemy udowodnić egzystencję. Na przykład: Wszyscy uczniowie w tej klasie są mądrzy i uczciwi. Takie stwierdzenie zakłada, że uczniowie w klasie istnieją. Nie ma na to dowodów i założenie jest poprawne tylko wtedy, gdy założymy, że coś istnieje. Gdy odrzucimy obecność uczniów w klasie – cechy im przypisane stają się błędne.

Błąd niepełnego dowodu (Cherry picking)

Błąd niepełnego dowodu (Cherry picking) – błąd polegający na wskazywaniu na konkretne informacje mające potwierdzić daną tezę, przy jednoczesnym ignorowaniu wszelkich danych przeczącym temu twierdzeniu. To jest błąd selektywnej uwagi.

Stronnicze potwierdzenie, cofirmation bias

Stronnicze potwierdzenie– kolejny błąd selektywnej uwagi. Polega on na tym, że silnie i emocjonalnie faworyzujemy dane, które potwierdzają nasza tezę.

Idem per idem

Idem per idem –  polega na użyciu w członie definiującym tego właśnie słowa, które ma być zdefiniowane, lub też słowa bezpośrednio od niego pochodnego.

• Droga to część pasa drogowego drogi publicznej przeznaczona do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych
• Pragnienie – stan emocjonalno-motywacyjny, w zasadzie świadomy, po­legający na odczuwaniu braku obiektu pragnienia

Przez zaprzeczenie:

• liberał jest to osoba zwalczająca antyliberalizm

Metamodel

Metamodel to wzorce językowe opracowane przez Bandlera i Grindera na podstawie modelowania technik Virginii Satir stosowanych terapii. Język służy jako sposób wyrażania i przekazywania naszych doświadczeń – nasz model świata.

Najważniejsze rzeczy do zapamietania:

• doświadczenia jakich doznają ludzie są bardzo bogate i złożone
• dokładne opisanie doświadczenia jest niemożliwe, ponieważ dokonujemy wielu zniekształceń – m.in. usunięcia, generalizacje
• za konkretnym słowem, powstają konkretne wyobrażenia
• przykład: „dobry samochód”, „ładny samochód”, „butelka”, „fajny film” – każdy stworzy inny obraz, inne wyobrażenie tych słów w oparciu o swoje przekonania, doświadczenia – swoją mapę świata.
• użycie precyzyjnych słów, które mają swoje znaczenie w mapie drugiej osoby, oraz definiowanie co ktoś ma na myśli, wypowiadając określone słowo – bezcenna umiejętność dobrej komunikacji
  przykład: wyobraź sobie butelkę (uogólnienie) = wyobraź sobie dużą, niebieską, plastikową butelkę
• metamodel to zbiór struktur lingwistycznych – pytań, mających za zadanie pomóc uzyskać od twojego rozmówcy konkretne informacje i wprowadzić w strukturę jego doświadczenia
• to narzędzie do pokonywania barier, rozpakowywania, analizowania, zrozumienia sprzeczności w przekonaniach twoich rozmówców
• poznając metamodel będziesz potrafił zrozumieć, co twoi rozmówcy naprawdę mają na myśli
• w skrócie: pozwala zebrać informacje – zadając pytania zbierasz informacje ze struktury głębokiej, wyjaśnia znaczenia, odnajduje ograniczające przekonania – wskazując dobry kierunek.
• „od ogółu do szczegółu”
• w metamodelu nie istnieją pytania „dlaczego?” – ich wartość jest niewielka, ponieważ dostarcza usprawiedliwień lub długich wyjaśnień, które nie wpłyną na rozwój sytuacji

Czym jest struktura powierzchniowa i struktura głęboka?

a) struktura powierzchniowa

• język, którym posługujemy się na co dzień
• w każdym słowie i zdaniu znajduje się mnóstwo, często ukrytych i skróconych, informacji
• te informacje znajdują się pod strukturą powierzchniową – w strukturze głębokiej

b) struktura głęboka

• pełna i spójna wizja tego, co chcesz przekazać

Przykład 1:

Struktura powierzchniowa:

„Aśka jest bardzo inteligentnym dzieckiem”

Struktura głęboka:

– w porównaniu z kim
– w jaki sposób
– według kogo
– itd.

Pytania metamodelu:

• pokazują uogólnienia
• odsłaniają niejasności
• odzyskują usunięcia
• poprawiają zniekształcenia
• wyjaśniają ogólniki
• wydobywają konkretne znaczenia
• wywołują stan świadomości zewnętrznej
• odsłaniają strukturę głęboką języka

1. Usunięcia

• zwracasz uwagę na pewien wycinek, fragment informacji, całkowicie ignorując pozostałe jej części (mówiąc na pewnym poziomie ogólności)

a) usunięcia proste (sądy)

• jeden (lub kilka)element(-ów) zostaje usunięty ze zdania
• przykład:
  • „mam dosyć” – kogo? czego?
  • „smutno mi” – co konkretnie cię zasmuca?
  • „boję się” – czego? kogo? po co?
• nie pytaj „dlaczego?” – produkuje uzasadnienia i długie tłumaczenia, do niczego nie prowadzi.
• ustal co dokładnie zostało usunięte

b) porównania

• nieokreślony punkt odniesienia – brakuje tego, do czego porównujemy
• zdanie, które używa słów: najlepszy, lepszy, gorszy, najgorszy, więcej, większość, mniejszość, dobry- to porównania
• przykład:
  • „jestem gorszy” lub „czuje się gorszy” – od kogo konkretnie? w czym? skąd o tym wiesz?
  • „produkt ninja jest najlepszy na rynku” – w porównaniu z czym produkt ninja jest najlepszy? skąd wiesz? dla kogo?…. czy zawsze masz rację? itd
• doprecyzuj pytając: w porównaniu z czym

c) nieokreślony wskaźnik odniesienia

• nie wiadomo kto jest odpowiedzialny za zdarzenie
• rzeczownik (podmiot) nie został określony
• przykład:
  • dziewczyna miała wypadek – kto?   (jak? gdzie? co?)
  • zwierzęta są dokuczliwe – jakie zwierzęta?   (co sprawia, że…?)
  • okolica jest zrujnowana – kto ją rujnuje?
• zidentyfikuj podmiot: „kto lub co dokładnie…”

d) brak wskaźnika odniesienia

• brak podmiotu
• rzeczownik nie został wymieniony
• Przykład:
  • Nie zależy im – komu dokładnie?
  • „mnie się tu krzywdzi” lub „mnie się tu źle traktuje” – kto dokładnie źle cię traktuje? co takiego zrobili? jak można tego uniknąć w przyszłości?
  • Chcą oszukać – kto dokładnie chce cię oszukać?

e) nieokreślony czasownik

• brak opisu czasownika
• słabo określone czasowniki zmuszają słuchacza do nadaniu sensu zdaniu
• przykład:
  • on podróżował – jak dokładnie? gdzie? kiedy? po co?
  • zraniła mnie – w jaki sposób?
  • ona uderzyła – jak? czym? kogo? gdzie? kiedy? po co?
  • oni bili
• precyzujemy pytając: jak dokładnie?

2. Zniekształcenia

• błędne interpretowanie
• przypisywanie faktom mylnego znaczenia

a) nominalizacja

• czasownik opisujący zachodzący proces lub zjawisko zostaje przekształcony w rzeczownik (lub odwrotnie)
• jeżeli czasownika nie możemy zobaczyć, usłyszeć, dotknąć, jeśli nie ma zapachu ani smaku – jest nominalizacją
• Przykład:
  • mam depresję – zamieniono rzeczownik w czasownik, bo czasownik daje poczucie kontroli (nie można „oddać” depresji)
  • mam chorobę – na co chorujesz? czego potrzebujesz by wyzdrowieć? jak można wyzdrowieć? kiedy wyzdrowiejesz?
• Kto dokonuje nominalizacji, o czym i jak to robi? rzeczownik przekształć w czasownik albo czasownik w rzeczownik

b)  czytanie w myślach

• założenie, że wiemy co ktoś inny czuje, myśli, jakie ma zamiary lub co robi
• zakładasz, że ktoś wie co masz na myśli
• Przykłady:
  nie lubisz mnie – skąd wiesz, że cię nie lubię?
• w jaki dokładnie sposób wiesz, że…?

c) równoważnik – A znaczy B, A=B

• dwie wypowiedzi połączone są w sposób sugerujący, że znaczą dokładnie to samo
• Przykład:
  • On mnie nie lubi bo krzywo na mnie spojrzał – skąd wiesz? co A ma do B?
  • zawsze na mnie krzyczysz i w ogóle ci na mnie nie zależy – jak to, że na ciebie krzyczę, ma oznaczać, że nie zależy mi na tobie? czy krzyczałeś kiedyś na kogoś, na kim ci zależało?’
• „co A ma do B?” jak A może oznaczać B?

d) Przyczyna i skutek – A to B

• aktywny podmiot działa na pasywny przedmiot
• Przykład:
  • złościsz mnie – co w moim postępowaniu wywołuje u ciebie złość?”
• Jak dokładnie A powoduje B?” lub „co musiałoby się stać, aby A nie powodowało B?” lub „jak A sprawia B?”

e) anonimowy autorytet

• nakazy, zakazy, umowy oparte o autorytet
• przekonania, które ograniczają
• zawierają słowa: dlaczego, jeśli, skoro, ponieważ, zastanów, pomyśl, zignoruj, zrób, nie rób
• Przykład
  • Nie można śmiać się ze wszystkiego – według kogo? kto tak uważa?
• co skłania cię do tego, aby wierzyć, że…?

3. Generalizacje

• na podstawie pojedynczych doświadczeń budujesz ogólne przekonania na temat całej kategorii, której te doświadczenia dotyczyły.

a) operatory modalne

• zawierają słowa, które eliminują wyjątek – wyjątek znajdzie się zawsze
• konieczności:muszę, trzeba, powinienem
• możliwości: nie można, można, mogę,nie mogę
• Przykład:
  • nie mogę tego zrobić – kto cię powstrzymuje? co mogłoby się stać, gdybyś to zrobił/nie zrobił?
  • musimy dojść do porozumienia

b) kwantyfikatory ogólne – liczebniki

• zawierają słowa: wszyscy, każdy, żaden, nigdy, zawsze itp.
• jeden przykład traktowany jest jako reprezentatywny dla wielu możliwości
• Przykład:
  • wszyscy są niemili – kto dokładnie jest niemiły?
• zawsze szukaj wyjątków – czy kiedykolwiek zdarzyło się, że…

c) presupozycje

• wpis o presupozycjach pojawił się wczesniej, dlatego nie będę powtarzać
• Przykład:
  • jakie są możliwości zrobienia x… – skąd wiesz, że można zrobić x? skąd przekonanie, że mozna zrobić x? na jakiej podstawie sądzisz, że można zrobić x?

d) zgeneralizowany wskaźnik odniesienia

• generalizacja odniesiona w stosunku do wybranej grupy
• Przykład:
  • każda blondynka jest głupia – skąd ta pewność? znasz wszystkie blondynki?
  • wszyscy mężczyźni myślą tylko o jednym – generalizacja/zniekształcenie

Wstępne przedstawienie metamodelu

Model Miltona to odwróconie Metamodelu ,,Gdy widzisz przed sobą kolorową tapetę… światło połyskujące na ścianach… kiedy stajesz  się… świadomy swojego oddechu… podnoszenia… i opadania klatki piersiowej… wygody krzesła… ciężaru twoich stóp na podłodze… i w każdej chwili możesz… zdać sobie sprawę, że jedna z twoich rąk… jest cieplejsza od drugiej…  przyjemne ciepło… i możesz usłyszeć odgłosy ptaków za oknem… głosy ludzi na ulicy… podczas gdy słyszysz brzmienie mojego głosu… możesz uświadomić sobie… jak bardzo zrelaksowany jesteś… i zaczynasz zauważać… jak bardzo wszedłeś w stan transu…”

W modelu miltona chodzi o celowe stosowanie generalizacji, usunięć, zniekształceń.

Przykład:
Ludzie wchodzą w trans (generalizacja i usunięcie)
Niektórzy wolniej, inni szybciej (usunięcie)
A skoro tu siedzisz i patrzysz na mnie, to pewnie też zastanawiasz się, czy chcesz wejść szybko, czy wolno w trans (zniekształcenie)
Czasem po prostu zamyka się oczy (usunięcie)
Twoje też są zmęczone (zniekształcenie)
Itd.

Wzorce językowe Miltona:

1.    Odwrócone wzorce meta modelu

a)    nieokreślone wskaźnik odniesienia i proste usunięcia

• zdania, w których brakuje informacji lub są one niepełne
• wskaźnik odniesienia: bezpośredni, przeniesiony lub ominięty
• stwierdzenie, które nie wskazuje na kogo lub co powołuje się nadawca
• używanie nieokreślonych zaimków, brak konkretnych słów
  • powinno się… – (co?)
  • możesz się nad tym zastanowić – (nad czym?)
  • sprawi ci wiele przyjemności – (co?)
  • być może się boisz – (czego?)
• ogólne przedstawianie obiektów, aby osoba sama mogła wybrać odpowiedni element – nie mówisz „piękny czerwony parasol w paski” tylko „parasol”
• przerywanie, ucinanie wypowiedzi w połowie zdania
  • … i dalej się zastanawiasz… i naprawdę…
  • …i teraz zaczynasz myśleć o… i pozwoli ci to zapaść jeszcze głębiej w trans.

b)    niedookreślony czasownik

• pozwalają na dopasowanie do klienta
• maksymalizuje prawdopodobieństwo, że wyrażenie będzie zgadzać się z jego doświadczeniem
• usuwają możliwie jak najwięcej informacji: jak, kiedy, gdzie
• zamiast czasownika oznaczającego konkretną czynność, można użyć bardziej ogólnego czasownika, np.:
  • przyjechać – przybyć
• albo:
  • „a ty możesz…” – czasownikowi brakuje opisu. – Co, jak, kiedy możesz jest nieokreślone
  • „możesz sobie (to*)  uświadamiać…” [myśleć, odczuwać, rozumieć, doświadczać, odkrywać…]

c) niedookreślone porównanie

• brak informacji na temat tego, według jakich kryteriów dokonywano oceny
• nie wiadomo do czego, do kogo się odnosi
• Erickson często usuwał obiekt, z którym porównywał daną rzecz
• przykład:
  • to słuszne – (dla kogo?)
  • ta metoda jest lepsza (od czego?)
  • i teraz szybciej wejdziesz w trans (- szybciej od kogo/czego?)

d) nominalizacje

• słowa powstałe w wyniku utworzenia rzeczownika z czasownika (rzeczowniki odczasownikowe)
• prowadzą do przesłonięcia procesu lub akcji
• przykład:
  • dzięki temu poczujesz poprawę
  • zapewni ci zrozumienie
  • marzyć – marzenie, podróżować – podróż, szanować – szacunek, problem, miłość, przyjaźnić się – przyjaźń, związek, edukacja, nauka, pogląd

e) czytanie w myślach

• Milton stosował stwierdzenia, które sugerowały określoną wiedzę o drugiej osobie, której nie mógł mieć.
• należy stosować ostrożnie, z wyczuciem – może pojawić się rozbieżność pomiędzy doświadczeniem drugiej osoby, a tym co mówisz
• zakładanie, że wie się, co myślą, czują itd. inni ludzie bez podawania sposobu uzyskania tej wiedzy
• pozwalają oddziaływać z pozycji autorytetu
• przykład:
  • wiem, że jesteś ciekawy
  • i teraz przemyka ci przez głowę pewna myśl
  • poczujesz sygnał z ciała mówiący o tym, że jesteś w stanie transu (lub relaksu)
  • wiem, że teraz myślisz o tym, czy wejdziesz w trans czy też nie

f) anonimowy autorytet

• powoływanie się na opinie i sądy, przy których autor tych opinii jest pominięty
• przykład
  • ciekawość to dobra rzecz…
  • dobrze jest pamiętać, że…
  • myślenie pozwala zrozumieć…

g) operatory modalne

• implikują możliwości lub konieczności – tworząc życiowe zasady i nakazy

– możliwości:  nie mogę, mogę, powinno się,  nie powinno się
  – konieczności: muszę, trzeba, należy, potrzebujesz,

• przykład:
  • dzięki temu możesz się uczyć
  • powinieneś się uczyć
  • nie możesz teraz wstać
  • musisz przyjść jutro

h) kwantyfikatory ogólne

• Milton podczas sesji hipnotycznych uogólniał stwierdzenia na każdy (lub odwrotnie – na żaden) przypadek lub obiekt.
• każdy, żaden, wszyscy, wszędzie, nikt, nigdzie, kiedykolwiek, zawsze
• przykład:
  • każdy, kto siada w tym fotelu, wchodzi w głęboki stan transu  (- każdy? wszyscy ludzie już tam siedzieli, żeby to sprawdzić?)
  • ty nigdy
  • oni zawsze
  • wszyscy pracownicy

2. Implikacje

• podczas sesji hipnotycznej, pierwsza część implikacji powinna być pacingiem (potwierdzeniem bieżących doświadczeń), później łącznik i na końcu sugestia
• pacing + łącznik + sugestia
• klasyczny sposób podawania sugestii to najpierw podanie trzech fragmentów rzeczywistości (potwierdzenie), a następnie określonej sugestii (siedzisz tutaj, słyszysz mój głos, a to oznacza, że…) – tzw. YES SET
• przykłady implikacji:
  • im bardziej próbujesz pamiętać by nie zapomnieć, tym bardziej zapominasz by pamiętać i jednocześnie nie pamiętasz by zapominać (albo: „by nie zapomnieć”)  (zdanie może nie mieć sensu, ale wprowadzając w trans właśnie o to chodzi – zmylić świadomy umysł
  • podczas gdy zastanawiasz się nad sensem tych słów, to twój nieświadomy umysł już je zrozumiał
  • możesz patrzeć na mnie i jednocześnie skupić swoją uwagę na swoich myślach
  • zanim weźmiesz każdy kolejny wdech, możesz poczuć, jak wzrasta twoja koncentracja
  • możesz myśleć, że tego nie rozumiesz, ale wiesz, że pomaga ci to wejść głębiej w stan transu
  • słyszysz teraz dźwięk mojego głosu, siedzisz na stołku, czujesz jego nacisk i wchodzisz w trans coraz głębiej i głębiej
  • ponieważ się tego uczysz, to możesz tego skutecznie używać
  • słuchanie mojego głosu sprawi, że zapadniesz w jeszcze głębszy trans
  • gdy poczujesz ciężar swoich powiek to wywoła to uczucie senności
  • im bardziej jesteś zrelaksowany, tym głębiej wchodzisz w stan transu
  • im dłużej masz otwarte oczy, tym chętniej je zamkniesz
  • to, że tu jesteś oznacza, że jesteś gotowy zapaść w trans
  • to, że mnie słuchasz świadczy, że jesteś gotowy podążyć za moimi wskazówkami
  • skoro zdecydowałeś się na sesje hipnotyczną to staniesz się lepszym człowiekiem
  • przed zamknięciem oczu twój umysł skieruje swoją uwagę na pewną myśl
  • w trakcie brania kolejnych oddechów możesz rozluźnić się jeszcze bardziej
  • po otwarciu oczu będziesz widzieć świat inaczej
  • to, że teraz się uśmiechasz, pozwoli ci zapaść jeszcze głębiej w trans
  • patrzenie na litery sprawi, że twoje oczy będą coraz bardziej i bardziej zmęczone
  • itd.

3. Presupozycje

• wolisz wejść w trans teraz, czy za pięć minut? (presupozycja: wejdziesz w trans)
• czy zdajesz sobie sprawę, że jesteś w transie?
• słowa:
  • zanim
  • przed
  • podczas
  • gdy
  • po tym jak
  • wiedzieć
  • uświadomić
  • zdawać sobie sprawę
  • rozumieć
  • zauważyć
  • czy
  • lub
  • albo
  • pierwszy, kolejny, ostatni
  • zacząć
  • skończyć
  • przestać
  • kontynuować
  • już
  • jeszcze
  • ciągle
  • nadal
  • wiele, wielu

4. wzorce wywoływania reakcji

a) oznaczenie analogowe

• polega na podkreśleniu niektórych słów, wyrażeń, zdań, które chcemy, żeby szczególnie zapadły w podświadomość drugiej osoby
• w skrócie: akcentowanie w zdaniu ukrytych treści.
• można zmienić ton, szybkość, głośność głosu, dowolne ruchy i gesty (np. spojrzenie prosto w oczy), uścisnąć mocniej rękę…. itd.
• przykład:
  • usiądź wygodnie i pomyśl, kiedy poczujesz pierwszy objaw, że jesteś w stanie relaksu. Możesz wówczas również poczuć, jak twoje powieki stają się zmęczone i jeśli nawet ciężko jest ci je utrzymać otwarte, nie pozwól im opaść w dół.
  • widząc świat za oknem, możesz zacząć rozluźniać się i uświadomić sobie, że kiedy widzisz drzewa, las, zieloną trawę, to zapadasz w trans, w którym możesz podziwiać prawdziwe piękno natury i czuć się coraz lepiej.

 b)  ukryte polecenia

• ukryta bezpośrednia komenda w większym zdaniu.
• umożliwiają doprowadzenie do sugestii przedstawionej w formie oznajmującej
• działają podobnie do presupozycji
• przykład:
  • możesz zacząć się relaksować !
  • wchodzisz głęboko w trans !
  • jeśli masz czas, idź tam !
• w opowiadanych historiach można przechodzić do sugestii w formie oznajmującej (np. metafory, cytaty)

c) stwierdzenia będące pytaniami

• „zastanawiam się, jak…”, „interesuje mnie…”,”jestem ciekaw, czy…” – jest stwierdzeniem, ale ludzie odbierają to w taki sposób, jak gdyby było to pytanie

d) pytania będące poleceniami

• pozwalają na wydanie polecenia, sugestii
• pytania typu „tak” lub „nie”, które zazwyczaj wywołują reakcję inną niż udzielenie dosłownej odpowiedzi
• przykład:
  • czy możesz już usiąść wygodnie?
  • czy możesz powiedzieć, która jest godzina?
  • czy możesz wstać i podejść do mnie?
  • czy możesz mi powiedzieć gdzie jest mapa?
  • ciekaw jestm, czy możesz się odprężyć?

e) stwierdzenia, polecenia

• stwierdzenia muszą być ogólne, nie dotyczyć osoby z którą coś robisz (brakujący wskaźnik odniesienia)
• są sformułowane w taki sposób, że jeżeli druga osoba ich nie wykonana, nie będzie mieć wrażenia, że nie podąża za twoimi sugestiami (wskazówkami)
• przykład
  • dobrze jest…
  • przyjemnie jest…
  • niektórzy zauważają…
  • …może się przydać…

f) negatywne polecenia

• wydanie polecenia i zaprzeczenie słowem NIE
• np. „nie wyobrażaj sobie…”, „nie myśl o swojej koszuli”

g) postulat konwersacyjny

• pytania, które w odpowiedzi są działaniem,nie odpowiedzią.
• „czy możesz zamknąć drzwi?”

5. Pacing (dopasowanie)

• potwierdzenie rzeczywistości
• może być:
  a) niewerbalny – mówienie i oddychanie w tym samym tempie, podobna mowa ciała, podoba pozycja itd.
  b) werbalny – mówienie o tym, czego doświadcza twój rozmówca, klient. Co może zobaczyć, słyszeć, widzieć, czuć
• potwierdzanie zachodzących wydarzeń wewnętrznych i wewnętrznych, jakie wcześniej sugerowałeś. Kiedy zauważysz, że podana sugestia zaczyna działać, możesz powiedzieć:
  • bardzo dobrze
  • doskonale
  • znakomicie
  • właśnie tak

• potwierdzenie prawdopodobnych wydarzeń wewnętrznych, stosowane, kiedy chcesz podać jakąś sugestię. Musisz się wtedy zastanowić, co jest dla drugiej osoba w danym momencie prawdą. Na przykład siedząc na krześle, będzie mogła czuć nacisk stołka, będzie oddychać, słyszeć różne dźwięki, będzie mieć różne myśli
• gdy podczas indukowania transu pojawią niespodziewane dźwięki lub dzieje się coś, co może przyciągnąć uwagę drugiej osoby – wykorzystaj to, potwierdzając i dodając sugestię, że dzięki temu zapada coraz głębiej i głębiej w stan transu
• dodaj implikacje
• dopasowywanie teraźniejszego doświadczenia pomaga w nawiązaniu kontaktu

6. Dwuznaczności

a) fonetyczne

• słowa, które brzmią tak samo, ale znaczą coś innego
• przykład:
  • wierzę, że wejdziesz na wieżę
  • kot – kod
  • może – morze
  • wzruszyć (ziemię) – wzruszyć (się)
  • Bóg – buk
  • prawy – prawy
  • uda – uda
  • itd.

b) syntaktyczne (składniowe)

• imiesłowy czasownikowe z końcówką -ący, -ąca
• przykład:
  • czarujący magik
  • hipnotyzujące hipnotyzer
• nie można określić funkcji danego wyrazu na podstawie kontekstu,
• składnia nie sugeruje o co chodzi
• przykład
  • „wynajmę mieszkanie” – komuś czy od kogoś?
  • dzieci odwiedzają ciotki
  • hipnotyzer potrafi utrudniać hipnotyzowanie rozmową

c) zakresu (zasięgu)

• gdy nie można jednoznacznie określić, do jak dużej części zdania odnosi się dany przymiotnik, czasownik lub przysłówek
• przykład:
  • „możesz z łatwością wziąć następny oddech i zapaść w trans…” – czy z łatwością odnosi się do brania oddechu czy do wchodzenia w trans?
  • „natrętne hałasy i myśli” – co dokładnie jest natrętne, myśli czy hałasy?
  • „przyszły tam wspaniałe kobiety i mężczyźni” – kto dokładnie jest wspaniały?
  • mówię do ciebie jak do dziecka
  • uświadomisz sobie, że siedzisz wygodnie i wchodzisz w głęboki trans

d) akcentowania (interpunkcji)

• akcentowanie słowa, którym jedno zdanie się kończy a drugie zaczyna.
• sens zdania zależy od przecinka
• przykład:
  • W tej chwili ktoś o Tobie myśli pojawiają się w Twojej głowie jest wiele pomysłów się pojawi wkrótce zrozumiesz jak masz używać często wieloznaczności są świetną metodą jest ćwiczenie w praktyce czyni cuda
  • chcę, byś wybrał jedną z tych postaw szklankę na stole
  • zauważyłem, że niezwykle trudno wieść już się rozniosła

– przeciągnięte zdania:
podaj mi/szklankę/chcę napełnić sokiem
– pauzy
„a więc czujesz się… JUŻ LEPIEJ?”
– niedokończone zdania
„a więc jesteś… Jeśli możesz to zmienić, to może…”

7. Cytaty

• bardzo często stosowane przez Ericksona
• dają możliwość przekazania dowolnej treści drugiej osobie w formie cytatu umieszczonego w opowieści o innym zdarzeniu
• możesz każdy możliwy tekst wkręcić drugiej osobie bez jej świadomej wiedzy
• opowiadane historie –  często dają efekt, jakby polecenie zostało przekazane bezpośrednio słuchaczowi – reakcja nieświadom
• przykład:
  • „slyszałem wtedy bardzo hipnotyczny głos, który powiedział: zamknij oczy i zapadnij w trans”
  • w zeszłym tygodniu przeczytałem w jednej z gazet o urzędniku, który powiedział do osób głośno rozmawiających przed jego biurem: „ZAMKNIJCIE SIĘ, ŚWINIE!” True story, bro.

8. Piętrzenie cytatów

• łańcuchowe cytaty i anegdoty nasilają efektod
• Przykład:
  • oglądałem program telewizyjny w którym hipnotyzer powiedział do mężczyzny: „Zamknij oczy i wejdź w głęboki trans.” W transie tym mężczyzna pod wpływem sugestii powiedział: „hipnoza daje wiele nowych możliwości”

9. Metafory

•  polegają na opowiedzeniu prostej historii – tak , aby pokazać analogię do pewnych sytuacji w życiu.
• najważniejsza w każdej metaforze jest analogia pomiędzy obecną sytuacją drugiej osoby, a tym, co sugerujesz
• słowo metafora używane jest w NLP w sensie ogólnym jako odpowiednik opowiadania lub części mowy, ktore zaklada porównanie.
• metafora jest dobrze dobra wtedy, kiedy doskonale pasuje do sposobu, w jaki postrzega świat osoba, na którą wywieramy wpływ
• obejmuje proste porównania i podobieństwa oraz dluzsze historie, alegorie i parabole
• metafory komunikują pewne informacje w sposób pośredni
• cytat: „dobra metafora może oświetlić nieznane, odnosząc je do znanego”
• złożone metafory są historiami z wieloma poziomami znaczeń
• to jedno z najpotężniejszych narzędzi
• przykłady (kliknij w link):
  • Szkoła Coachów katalog
  • Szkoła Coachów str. 2/

10. Wzmacnianie stanu

• służy do wprowadzenie w głębszy stan transu

a) frakcjonowanie

• polega na kilkukrotnym, chwilowym wyprowadzeniu i wprowadzeniu w trans lub stan, za każdym razem, kiedy kogoś ponownie wprowadzasz, stan lub trans jest coraz silniejszy

b) budowanie potencjału odpowiedzi

•  polega na tym, że mówisz komuś, że za chwile zamknie oczy i zapadnie w trans, ale jeszcze nie teraz. Powtarzasz kilka razy. Utrzymuj stan napięcia, aż w końcu kiedy wydajesz już polecenie „i teraz możesz już zamknąć oczy i zapaść głęboko w trans” ludzie zapadają znaczenie silniej.

c) powtarzanie

• im więcej razy coś powtórzysz, tym większy to ma wpływ
• każdy intensywny, trwały i systematycznie powtarzany bodziec, który przez odpowiednie drogi nerwowe osiągnie określony punkt w korze mózgowej, prowadzi wcześniej lub później do wymuszonej senności, chyba, że jego działanie zostanie zakłócone przez inny, silniejszy bodziec

d) tworzenie historii

• dopasowanie, prowadzenie, rapport, synestezja, kotwiczenie, trans i płynne łączenie – wszystko co jest potrzebne do stworzenie dobrej opowieści.
• wybierz odpowiedni kontekst dla opowieści, który zainteresuje daną osobę i zastąp elementy problemu jakimiś innym, zachowując te same relacje

11. Inne wzorce językowe Modelu Miltona

a) nielogiczności wybiórcze

• nielogiczne stwierdzenie
• przypisywanie rzeczom lub żywym istotom cech, których z definicji nie mogę posiadać
• przykład:
  • krzeslo może mieć uczucia
  • skała może była smutna

b) ograniczenie selektywne (cytaty)

• w skrócie: opowiadaj o uczuciach, działaniach rzeczy nieożywionych (kamieni, drzew, roślin), ludzie zaczną automatycznie i podświadomie odnosić wszystko do siebie

c) zagnieżdżenie poziomów rzeczywistości

• polega na przeskakiwaniu z jednej historii do drugiej, w ten sposób, że jeden poziom rzeczywistości jest zagłębiony w drugim. Umysł gubi się w tak wielu poziomach, dlatego cokolwiek powiesz na końcu zostaje odebrane bezpośrednie (nested loops)

d) złożona równoważność

• dwa stwierdzenia maja równoważne znaczenia
• przykład
  • „jesteś stary. nie możesz się porównywać ze swoimi dziećmi” = „cały dzień jesteś na wysokich obrotach. Musisz być zmęczony”

e) pytania o potwierdzenie

• dodane na końcu zdania, mają na celu zmniejszenie oporu
• przykład:
  • czy to ma sens?
  • nieprawdaż?
  • prawda?

f) złudzenie możliwości wyboru

• „czy  wolałbyś teraz coś zmienić, czy też pozwolić sobie, by zmiana sama się pojawiła podczas naszej rozmowy?”

g) inne:

• „pamiętam, że ludzie miewali taki problem. Postąp tak samo.„
• „i myślisz, że nie możesz robić tego tak dobrze, jak zawsze.„
• „sam wieRZ, że to jest najlepsze” – dwuznaczność

Ogólna strategia pracy w hipnozy
a) przygotowani do indukcji transu – strategia budowania kontaktu
b) indukcja transu:
– asocjacja osoby w jej bieżącym doświadczeniu
– budowanie wzrastającej gotowości i otwartości na bodźce i sugestie
– zwiększenie oczekiwań i potencjału reakcji
– komunikacja dwupoziomowa
– rozpraszanie umysłu świadomego i przyciąganie uwagi umysłu nieświadomego
c) tworzenie naturalnych przejść
– łączniki
– implikacje, łączenie bieżących doświadczeń osoby i łączenie stanu istniejącego ze stanem docelowym
– ogniskowanie uwagi
– zwiększenie i pogłębienie transu
d) sugestie hipnotyczne i posthipnotyczne
e) wybudzenie

• szkolenia online
• szkolenia u Ciebie w firmie i doradztwo-konsulting
• agencja SEO/SEM

Co myślisz o moim nowym wpisie na blogu?

A może masz pytanie dotyczące strategii lub techniki jak działać najlepiej?

Tak czy inaczej, chciałbym usłyszeć, co masz do powiedzenia.

Więc śmiało, teraz udostępnij ten wpis na swoich social mediach i zobacz co inni mają do powiedzenia.